De Bandungconferentie: de derde wereld verenigt zich

In 1955 leek de wereld verdeeld te zijn in twee delen, het kapitalistische Westen onder leiding van de Verenigde Staten en de Communistische landen onder leiding van de Sovjet Unie. Er waren echter ook landen die zich onafhankelijk wilden opstellen. Een groot deel van deze ‘derde wereld’, verenigde zich tussen 18 en 24 april bij de conferentie van Bandung in Indonesië.

Een gespleten wereld

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie tegen over elkaar te staan. Hoewel er bijna een halve eeuw lang oorlog dreigde tussen de twee supermachten, kwam het nooit tot een directe confrontatie. Maar dat betekend niet dat er geen oorlog wás. De VS en de SU stonden regelmatig tegenover elkaar in proxy-oorlogen. Voorbeelden van deze oorlogen zijn de Vietnamoorlog en de Korea-oorlog.

Tegelijkertijd probeerden veel Europese landen vast te houden aan hun koloniën in Azië en Afrika. Dit zorgde vaak voor bloedige onafhankelijkheidsoorlogen. Na deze strijd bleken de nieuwe landen weinig invloed te hebben op het wereldtoneel, zelfs niet als het over hun eigen continent ging. De kritiek over de eerste wereld (de kapitalistische landen) en de tweede wereld (de communistische landen) groeide. De landen die zich tegen deze machtsblokken verzetten werden daarom ‘de derde wereld’ genoemd.

Vertegenwoordigde landen bij de Bandungconferentie

De Bandungconferentie

In 1955 besloten Indonesië, Birma (tegenwoordig Myanmar), Ceylon (tegenwoordig Sri Lanka), India en Pakistan om een conferentie te organiseren. Tussen 18 en 24 april 1955 kwamen vertegenwoordigers van 29 Aziatische en Afrikaanse landen bijeen in Bandung in Indonesië. De vertegenwoordigde landen waren samen goed voor meer dan de helft van de wereldbevolking.

Het belangrijkste onderwerp was de houding van de derde wereld tegenover de Sovjet Unie. De 29 landen stonden vijandig tegenover het westerse kolonialisme, maar ze hadden nog geen ervaring met het communistische imperialisme van de Sovjet-Unie. De regering van de Verenigde Staten had al laten weten dat elk land dat zich neutraal zou opstellen tegenover de Sovjet-Unie, als een potentiële vijand behandeld zou worden. Ondanks pogingen van de Chinese premier Zhou Enlai om de Sovjet Unie in een positief daglicht te stellen, werd er nu ook unaniem tegen het imperialisme van de Sovjet Unie gestemd. In Westerse landen werd deze stellingname als een overwinning van het Westen beschouwd. Zoals bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk:

Maar de landen van de Bandungconferentie waren net zo goed tegen de Westerse invloed in de derde wereld als tegen communistische invloeden. Het belangrijkste doel was dat de landen neutraal zouden blijven tijdens de Koude Oorlog. Alle vormen van kolonialisme, imperialisme en racisme werden scherp veroordeeld op de conferentie. Daarnaast was de conferentie een protest tegen nucleaire oorlogsvoering.

De derde wereld na 1955

In de jaren die erop volgden, groeide het aantal derdewereldlanden door de dekolonisatie. In de jaren ’60 verminderde de samenwerking echter, omdat sommige derdewereldlanden toch onder invloed kwamen te staan van één van de twee supermachten. Hierdoor werd er vaker gekozen voor alternatieve conferenties, waarbij slechts een deel van de derdewereldlanden aanwezig was. Een tweede algemene conferentie van Aziatische en Afrikaanse derdewereldlanden stond gepland in november 1965, maar deze werd uitgesteld en heeft nog steeds niet plaatsgevonden.

De uitkomsten van Bandungconferentie lagen aan de basis van de Beweging van Niet-Gebonden Landen. Dit was een organisatie van landen die zich niet verbonden voelden met de Verenigde Staten of de Sovjet Unie, al was dit in de praktijk niet bij alle landen het geval. Na de Koude Oorlog is dit een belangrijk overlegorgaan geworden tussen derdewereldlanden. Maar liefst 120 landen zijn lid van de organisatie.

In 2005 werd het vijftigjarig jubileum van de Bandungconferentie gevierd in Jakarta. Leiders van Afrikaanse en Aziatische landen kwamen samen in de hoofdstad van Indonesië. Bij deze ontmoeting werd besloten om een nieuwe samenwerking aan te gaan, de ‘New Asian–African Strategic Partnership’. De naam ‘derde wereld’ heeft inmiddels een andere betekenis gekregen: het wordt nu gebruikt om ontwikkelingslanden mee aan te duiden.

Afbeelding:

Wikimedia Commons: Plenary session during the Bandung Conference, Ministerie van buitenlandse zaken van Indonesië [Public Domain]
Wikimedia Commons: Bandung-Staaten 1955, Furfur [CC BY-SA]