De echte Robinson Crusoe
Hij overleefde jarenlang op een verlaten eiland. Achtergelaten door zijn kapitein, moest de piraat zichzelf zien te redden. En dat deed hij door te jagen, te bouwen en wilde katten te temmen. Hij verbleef zo lang buiten de bewoonde wereld dat hij het praten verleerde. En toch kwam hij rijk thuis. Dit is het verhaal van Alexander Selkirk, de echte Robinson Crusoe.
Geen brave Hendrik
Alexander Selkirk werd in 1676 geboren en groeide op in Lower Largo, een vissersdorpje in Schotland. Zijn vader was schoenmaker en hij had zes broers. Maar Selkirk was geen brave Hendrik. Het eerste historische verslag van hem is een veroordeling voor onfatsoenlijk gedrag, in de kerk nota bene. Alexander was echter goed in wiskunde. Die vaardigheid kwam goed van pas op zee bij het bedienen van navigatie-apparaten en dus ging hij de zee op... Na jaren zeereizen ging hij in 1703 mee met de kapers-expeditie van William Dampier, die zeil zette naar de Grote Oceaan. Maar die reis verliep niet volgens plan.
Onbekwame kapitein
De expeditie van Dampier bestond uit twee schepen, de Saint George onder bewind van Dampier zelf en de Cinque Ports. Tijdens de reis overleed de kapitein van de Cinque Ports en werd hij vervangen door de jonge Thomas Stradling. Alexander Selkirk werd toen zeilmeester op hetzelfde schip. Maar de twee mannen lagen elkaar niet. Zo leidden de onbekwaamheid als kapitein en het strikte regime van Stadling bijna tot muiterij. Na een aantal mislukte kapingspogingen was de Cinque Ports in september 1704 nodig aan herstel toe.
Achtergelaten
Inmiddels was de kleine vloot bij de Juan Fernández eilanden in de Grote Oceaan aangekomen en Dampier besloot met de Saint George door te reizen, terwijl de Cinque Ports achterbleef voor herstelwerk. Aan de wal liepen de spanningen tussen de kapitein en de zeilmeester hoog op. Selkirk wees Stradling er namelijk op dat het zogeheten ‘breeuwsel’, waarmee de kieren en naden tussen de planken van het schip werden gedicht, niet goed genoeg werkte. Selkirk waarschuwde herhaaldelijk dat het schip zeker zou zinken, maar Stradling wilde niet luisteren. Selkirk had er geen vertrouwen in en weigerde verder te varen. Stradling was niet gediend van de opstandigheid aan boord en zette Selkirk aan land op het onbewoonde eiland Más a Tierra, met niets meer dan de kleren die hij droeg en zijn eigen scheepskist.
Een verschrikkelijke straf, maar ook een geluk bij een ongeluk voor Selkirk. Hij kreeg later gelijk over de staat van de Cinque Ports. Het schip zonk, waardoor Stradling en een aantal bemanningsleden strandden op de Mapella Eilanden. Een Spaans schip nam ze uiteindelijk mee en bracht ze naar Lima waar ze werden aangeklaagd voor piraterij.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Geen paradijs voor Selkirk
Het eiland Más a Tierra was de grootste van de Juan Fernández eilandengroep en lag zo’n 640 kilometer ten westen van Valparaíso in Chili. Het eiland was bebost en bood timmerhout en bronwater, en er groeiden wilde pruimen en groenten. Ook leefden er geiten, wilde katten en zeeleeuwen. Maar het eiland was geen paradijs. De eerste maanden werd Selkirk gekweld door angst en depressie, doordat hij alleen en zo ver van de bewoonde wereld verwijderd was. Gelukkig had hij materialen in zijn scheepskist waarmee hij zichzelf kon redden. Zo had hij een musket, een mes, een bijl, een ketel, zijn wiskundige meetinstrumenten en boeken. Selkirk maakte hutjes van takken en decoreerde die met geitenhuid. Die huid gebruikte hij ook voor kleding. Hiervoor had hij een naald gemaakt van een spijker.
Selkirk temde meerdere wilde katten om de ratten weg te houden, bovendien waren de katten een welkom gezelschap in zijn eenzame bestaan. Selkirk moet hebben gedacht dat hij snel zou worden opgepikt door een passerend schip. De eilandengroep werd in de 17e eeuw namelijk vaak gebruikt als basis voor piraten. Maar de enige schepen die het eiland bezochten waren Spaans en Selkirk moest zich herhaaldelijk verschuilen omdat hij beschoten werd. Af en toe zag hij aan de horizon wel een schip varen, maar die hebben zijn seinvuren waarschijnlijk nooit gezien. Uiteindelijk zou het vier jaar en vier maanden duren voordat hij het eiland zou verlaten.
Eindelijk gered
Op 2 februari 1709 kwam Selkirk eindelijk uit zijn jarenlange isolatie. Hij werd aan boord gehaald van het Britse kaperschip van Woodes Rogers. Rogers zou later een verslag publiceren van zijn wereldreis waarin hij zijn eerste ontmoeting met Selkirk beschreef. Volgens Rogers zag Selkirk er wilder uit dan de geiten waarvan hij de huiden droeg en was hij het praten verleerd. Maar hij was lichamelijk gezond en na verloop van tijd kwam ook zijn spraak terug. Hij werd tweede stuurman op het kaperschip en deelde mee in de overwinningen van de kapers. Zo werd hij erg rijk. Het zou nog twee jaar duren voordat Selkirk in Engeland aankwam. Pas in 1714 keerde hij terug naar zijn geboorteplaats in Schotland. Maar de zee bleef trekken en in 1717 vertrok hij weer, dit keer als officier bij de Royal Navy. Een aantal jaar later liep hij een tropische koorts op en in 1721 overleed hij op zee. Getuigen hoorden hem tijdens die laatste jaren vaak wensen dat hij terug was op zijn eiland.
