De geschiedenis van Barolo: het verhaal van een majestueuze wijn

In de zacht glooiende heuvels van het Noord-Italiaanse Piëmont, torent het imposante kasteel van Barolo boven de smaragdgroene wijnvelden uit. Om de burcht heen trok over de eeuwen een typisch Italiaans dorpje op, met smalle straatjes, kleurrijke huisjes, en een lokale duomo. De eeuwen, zo lijkt het, zijn aan dit pittoreske plaatsje voorbij gegaan. Op het eerste gezicht heeft dit slaperige stadje haar inwoners niets te bieden dan mythische verhalen uit de lang vervlogen hoogtijdagen van het monumentale kasteel in het hart van hun dorp.

Niets is echter minder waar. De gelijknamige wijn die wordt geproduceerd op de wijnvelden die Barolo omsluiten, heeft er namelijk voor gezorgd dat de naam van dit piepkleine Noord-Italiaanse dorpje in staat is het hart van menig wijnliefhebber in vuur en vlam te doen ontsteken. Onder wijnkenners is Barolo namelijk beroemd vanwege de robijnrode kleur, intens aroma, en rijke smaak. Vele experts rekenen de wijn zelfs tot een van de beste ter wereld, waardoor de prijs van een fles kan oplopen tot zo’n €2000. Maar wat is eigenlijk de geschiedenis van dit befaamde (en uiterst prijzige) Noord-Italiaanse streekproduct?

De favoriet van Caesar en Jefferson

De geschiedenis van Barolo gaat zo’n 2500 jaar terug, toen de eerste druiven werden geplant in  de Piëmontse heuvels. Al snel trok de vruchtbare regio de aandacht van de Galliërs en de Romeinen, die beiden onder de indruk waren van de aldaar geproduceerde wijnen. Julius Caesar zou zelfs dusdanig gecharmeerd zijn geweest van de lokale productie, dat hij het bevel zou hebben gegeven om Piëmontse wijn te laten meenemen naar Rome.

Hierbij moet echter wel worden vermeld dat de wijn van destijds verschilde van de moderne Barolo. De zogenaamde Nebbiolo-druif, die cruciaal is voor de kenmerkende smaak van de wijn, werd toen namelijk nog niet verbouwd: de eerste vermelding van de teelt van deze vrucht stamt uit 1268. Voor de definitieve doorbraak van de Nebbiolo moesten de lokale boeren echter nog een paar eeuwen geduld hebben. Deze kwam in 1751, toen een groep Piëmontse diplomaten een lading “Barol”-wijn opstuurde naar Londen, waar deze al snel uitgroeide tot een enorme hit. Toekomstig Founding Father van de Verenigde Staten Thomas Jefferson, die in de achttiende eeuw een rondreis maakte door Europa, vereeuwigde dit succes in zijn dagboek, waar hij lyrisch schreef over de Noord-Italiaanse wijn. 

Wijn der koningen, koning der wijn

De inmiddels befaamde “Barol” verschilde echter nog steeds van de Barolo zoals wij die kennen. Voor de oorsprongsgeschiedenis van deze wijn moeten we terug naar de negentiende eeuw, toen rond 1840 wijnbouwtechnicus Louis Oudart werd uitgenodigd om de lokale productie te verrijken met de nieuwste Franse technieken. Oudarts werk liet dusdanig veel stof opwaaien, dat Carlo Alberto van Savoye, toenmalige koning van Piëmont-Sardinië, verzocht een grote hoeveelheid Barolo aangeleverd te krijgen op zijn hof in Turijn. Carlo werd op zijn wenken bediend: een stoet van 325 wagens leverde evenveel flessen wijn aan de vorst – een voor elke dag van het jaar, minus de 40 dagen die werden vrijgemaakt voor de jaarlijkse vastentijd in de Christelijke jaarkalender. Als gevolg van deze koninklijke stunt kreeg Barolo de bijnaam “wijn der koningen, koning der wijnen”. Een bijnaam die de wijn tot op de dag van vandaag draagt.

Faam en strubbelingen

De roem van Barolo nam sindsdien alleen maar toe. Zo kreeg de wijn in 1980 het hoogste kwaliteitslabel van de Italiaanse regering, en verwierf internationale faam vanwege haar hoge kwaliteit. Zelfs Hollywood probeerde een graantje mee te pikken van de populariteit van het Piëmontse streekproduct, toen in 2014 de film Barolo Boys: The Story of a Revolution op het grote scherm verscheen.

Het succes van Barolo kon echter ook zorgen voor conflict. In de jaren ’80 besloot een groep innovatiegerichte wijnboeren te experimenteren met nieuwe technieken, waardoor de productietijd van de wijn flink kon worden ingekort. Dit was tegen het zere been van traditionalistisch-ingestelde boeren, die bang waren het “unieke karakter” van de Barolo te verliezen. Dit conflict tussen modernisten en traditionalisten is de geschiedenisboekjes ingegaan als de “Barolo-oorlogen”, en eindigde uiteindelijk met de acceptatie van de nieuwe productietechnieken.

In het op het eerste gezicht zo slaperige dorpje Barolo wordt aldus wijn van uitzonderlijke kwaliteit geproduceerd. Over de eeuwen heeft de “wijn der koningen” bewezen het hart te kunnen winnen van keizers, presidenten, koningen en wijnkenners, waardoor de Barolo een uitzonderlijke reputatie (en prijskaartje) heeft weten te vergaren.

Bronnen:

• Cabutto: The History of Barolo Wine.
• Valoritalia: PRODUCTION REGULATIONS FOR “BAROLO” CONTROLLED AND GUARANTEED DESIGNATION OF ORIGIN WINES.
• IMDB: Barolo Boys: The Story of a Revolution.
• xtraWine Blog: Explaining the Barolo Wars.

Afbeeldingen:

• Een glas en een fles Barolo. Foto Ed Yourdon [CC BY-SA 2.0] via Wikimedia Commons.
• Het dorpje en kasteel van Barolo. Foto Georgius LXXXIX [CC BY-SA 2.0 it ] via Wikimedia Commons.
• Koning Carlo Alberto van Piëmont-Sardinië. Onbekende schilder [Public domain] via Wikimedia Commons.