De tank: de krachtpatser van de Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog was reden voor vele technologische verbeteringen en uitvindingen op militair gebied. Eén van de belangrijkste uitvindingen was de tank. De tank kent een lange ontstaansgeschiedenis en na jaren van ontwikkeling werd de tank voor het eerst ingezet in de oorlog tijdens het Somme offensief in september 1916.

Voorlopers van de tank

De creatie van de tank werd mogelijk gemaakt door verschillende technologische ontwikkelingen die al in de achttiende eeuw begonnen. Zo werden de voorlopers van de rupsbanden al in 1770 door Richard Edgeworth uitgevonden en werd er gedurende de Krimoorlog al gebruik gemaakt van op stoom werkende tractoren met rupsbanden.

In 1885 ontwikkelde de Amerikaanse Holt Company een tractor met rupsbanden met een verbrandingsmotor. Frederick Simms gebruikte dit model in 1899 voor zijn ´motor-war car’, waarbij hij de tractor voorzag van kogelwerende platen en twee ronddraaiende machinegeweren van de hand van Hiram Maxim. Dit model werd voorgesteld om te dienen als militair voertuig, maar het Britse leger zag er het nut niet van in. Lord Kitchener, die later de Britse minister van oorlog werd, noemde het voertuig toen nog ‘a pretty mechanical toy’.

Winston Churchill sponsort ontwikkeling tank

Ondanks de afwijzing van Kitchener waren de Britse officier kolonel Ernest Swinton en de secretaris van defensie Maurice Hankey enthousiast over de tank. Dit leidde er toe dat Hankey op 26 december 1914 een memo schreef over de potentie van de tank voor militaire doeleinden. Een aantal maanden later organiseerde Swinton op zijn beurt een demonstratie van de tank in juni 1915. Bij deze demonstratie waren onder andere de toekomstige Britse premiers David Lloyd George en Winston Churchill aanwezig. Na het zien van de mogelijkheden van de tank waren beide heren zeer enthousiast.

Op Swintons en Hankeys aandringen besloot Churchhill het ontstaan van het Landships Committee te sponsoren. Dit comité onderzocht de mogelijkheden van het militaire wapen. De naam van het comité kwam voort uit het feit dat de tank werd gezien als een oorlogsschip voor op het land.

Eerste tank: Little Willie

Het Landships Committee en Inventions Comittee, onder leiding van Swinton, begonnen na deze demonstratie aan de geheime ontwikkeling van het nieuwe wapen. Het project kreeg de codenaam Tank, gezien de gelijkenis met de watertanks. De eisen aan het voertuig waren als volgt: het voertuig moest tenminste 6 kilometer per uur kunnen gaan, moest over obstakels van 1,5 meter kunnen rijden, gemaakt zijn van kogelwerend materiaal en voorzien zijn van tenminste twee machinegeweren. De eerste tank die uit dit project volgde was Little Willie, later opgevolgd door Big Willie. Met nauwelijks ruimte voor drie man inde tank en topsnelheden van zo’n 5 kilometer per uur liet Little Willie heel wat te wensen over, maar Swinton bleef onverminderd enthousiast.

Tank in actie bij Delville

De eerste tank die in de oorlog kon worden gebruikt werd in januari 1916 gedemonstreerd aan de hoge heren uit de Britse politiek en het leger. De minister van munitie Lloyd George was gelijk overtuigd van de kracht van de tank en gaf bevel voor de productie van het Mark I model. In juni 1916 waren de tanks klaar voor gebruik.

Op 15 september 1916 reed de eerste tank, bestuurd door kapitein Mortimore, het slagveld op bij Delville. Gevolgd door 36 tanks bij de slag bij Flers maakten de tanks enorme indruk op de vijand. De Duitsers waren geschokt: voorheen hadden soortgelijke legervoertuigen weinig successen geboekt, maar deze Britse tanks werkten naar behoren. De Britten werden opgevolgd door de Fransen, die in april 1917 voor het eerst 128 tanks inzetten bij Chemin-des-Dames. De tanks van Franse makelij waren echter aanzienlijk onbetrouwbaarder en kwamen geregeld vast te zitten in het modderige slagveld of kregen problemen in de motoren.

Het succes van de tank

Een grootse overwinning van de Britten en voor de voorstanders van de tanks was de slag bij Cambrai op 20 november 1917. Maar liefst 474 tanks werden ingezet en de Britten wisten 10.000 Duitsers gevangen te nemen en 123 geweren en 281 machinegeweren in beslag te nemen. Door gebrek aan Britse infanterie slaagden de Britten er echter niet in om de Duitse tegenaanvallen te weerstaan en moesten ze het gebied weer verlaten. Desondanks was het succes van de tanks bewezen en begonnen ook het Amerikaanse en Duitse leger aan de ontwikkeling van tanks.

Moderne oorlogvoering

De eerste Duitse tanks werden ingezet op 24 april 1918 bij Villers Bretonneux. Deze slag werd bekend als het eerste tank versus tank gevecht. Op 4 juli 1918 was het de Australische generaal John Monash die een tankaanval leidde, zijn methode werd kenmerkend voor het gebruik van tanks in latere oorlogen. Hij zette de aanval in met een linie aan tanks en oorlogsvliegtuigen, zodat de weg werd gebaand voor de infanterie die daarna volgde. Zijn methode bleek uiterst effectief: in maar liefst 93 minuten wist Monash Le Hamel te bezetten.

Populariteit tanks

Naarmate het einde van de oorlog naderde groeide de populariteit van de tanks bij de geallieerden. Gedurende de oorlog hadden de Britten in totaal 2.636 tanks geproduceerd, de Fransen 3.870 en de Duitsers slechts 20. Het Franse Renault-model bleek het succesvolst en werd de basis voor de Amerikaanse en Italiaanse modellen die ook na de oorlog werden gebouwd. De tank maakte dat er na een lange loopgravenoorlog weer beweging kwam op het slagveld en maakte zo de loopgraven in latere oorlogen overbodig.