De Unie van Utrecht
Utrecht 1579 - In de kapittelzaal van de Utrechtse Dom komen allerlei Nederlandse edellieden bijeen. Ze tekenen de Unie van Utrecht, een belangrijk document, dat de basis legt voor een langdurige samenwerking tussen de noordelijke gewesten. De Unie van Utrecht werd getekend op 23 januari 1579, als reactie op de Spaanse vijandigheid vanuit het zuiden.
Philips II, koning van Spanje 1556 – 1598, bouwde tijdens zijn regeringsperiode een groot rijk uit van de Nieuwe Wereld tot Italië en de Lage Landen. De zeventien Nederlandse provinciën waren het juweel van Philip’s Europese bezittingen. Hier bevonden zich de belangrijkste centra van handel en nijverheid, allemaal gericht op de stad Antwerpen, de bloeiende havenstad van het noorden.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
De protestantse ketterij bestrijden
Philips II probeerde zijn macht over de Nederlanden beter te organiseren en te centraliseren. Daarnaast bestreed hij met veel furie de protestantse ketterij in deze gebieden. Dit stuitte allemaal op veel weerstand onder de Nederlandse bevolking, die gewend was aan een tolerante omgeving en relatief autonoom bestuur. Gewapende calvinistische bendes namen in 1567 twee zuidelijke steden in. Gelijk werd de hertog van Alva naar het noorden gestuurd om de rebellen in te dammen, met een leger van tienduizend soldaten. Alva voerde een schrikbewind in. Zo’n duizend rebellen werden opgepakt en geëxecuteerd.
Watergeuzen
Een groep strijders, bekend als de Watergeuzen, pleegde kortstondige aanvallen uit op Spaanse schepen en kustforten. Ze hadden hun basis vooral in het noorden, waar het calvinisme het sterkst heerste. Zo nu en dan werden deze rebellen gesteund door Engeland en Frankrijk, die maar al te graag de macht van Spanje wilden verkleinen.
De Spaanse furie
In 1576 werd Antwerpen volledig geplunderd en op gruwelijke wijze gezuiverd van tegenstanders (de Spaanse Furie). Dit leidde ertoe dat de zuidelijke en de noordelijke Nederlanden elkaar opzochten en een alliantie smeedden. De vereniging hield geen stand; de zuidelijke en noordelijke provinciën bleken te verschillend. Zo was men in het zuiden overwegend katholiek en in het noorden calvinistisch. De Spaanse hertog Parma wist de katholieke elites weer aan zich te binden, en de zuidelijke Nederlanden (zuidelijk België) verenigden zich als een gebied loyaal aan de Spaanse koning.
De Unie van Utrecht, een defensieve overeenkomst
In reactie hierop, sloten de noordelijke provinciën op 23 januari 1579 een defensieve overeenkomst: de Unie van Utrecht, opgesteld op 23 januari 1579. Gewesten van Brabant tot Noord-Holland en Groningen spraken met elkaar af dat ze zich gezamenlijk zouden inzetten tegen de Spanjaarden. Daarnaast werden er staatkundige zaken geregeld met betrekking tot defensie, belastingen en godsdienst. De Unie van Utrecht wordt daarom ook wel gezien als een eerste Nederlandse grondwet. Het liep vooruit op wat in 1588 tot stand kwam: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
