De VOC maakte Taiwan ‘Chinees’

China beschouwt Taiwan als afvallige Chinese provincie. Maar de partij van de nieuwe president die in mei geïnaugureerd wordt, Tsai Ing-wen, wil dat het eiland onafhankelijk blijft en zoekt daarvoor internationale erkenning. Begin 17de eeuw beschouwde China dit eiland echter nog helemaal niet als Chinees grondgebied. Het was de Nederlandse VOC die ervoor zorgde dat Chinezen zich permanent op Taiwan gingen vestigen.

Door Tonio Andrade en Tristan Mostert

Nederland heeft een sleutelrol gespeeld in de geschiedenis van Taiwan. In een tijd dat China geen enkele interesse in het eiland had, zorgde de Verenigde Oost-Indische Compagnie ervoor dat zich voor het eerst een Chinese bevolking op het eiland vestigde.

Taiwan werd bewoond door koppensnellers

Aan het begin van de 17de eeuw, toen de eerste VOC-schepen zich roerden in de Aziatische wateren, werd Taiwan bewoond door koppensnellende Austronesische stammen. Avontuurlijke Chinezen - piraten, vissers, enkele dappere handelaren - bezochten het eiland en hadden contact met de lokale bevolking, maar dit was riskant. Aanvankelijk hadden de bestuurders van de Compagnie geen interesse in Taiwan. Hoewel ze niet blind waren voor het natuurschoon van het eiland - het werd Formosa genoemd, naar het Portugese woord voor ‘mooi’ - hadden ze vooral belangstelling voor handel met China. Onder andere het porselein en de zijde die daar verkrijgbaar waren brachten elders in Azië, alsmede op de Europese markt, een fortuin op.

VOC valt Macao aan

De Chinese autoriteiten hadden echter geen enkele behoefte de Nederlanders op hun kusten handel te laten drijven, vooral nadat de VOC de havenstad Macao had aangevallen. Hoewel bewoond en bestuurd door de Portugezen, was Macao in de ogen van het hof in Beijing Chinees grondgebied. Toen de VOC begon aan de bouw van een fort op de Penghu-eilanden in de Straat van Taiwan, verzamelde zich dan ook een Chinese legermacht om de Nederlanders te verdrijven. In de hierop volgende onderhandelingen lieten de Nederlanders zich overtuigen de eilanden te verlaten. Ze namen de wijk naar Taiwan; het Chinese en het Nederlandse kamp waren het er over eens dat dit geen Chinees grondgebied was.

Chinese boeren op VOC-plantages

In 1624 begon de VOC aan de bouw van een fort in het zuidwesten van Taiwan, nabij het huidige Tainan. Hoewel de VOC-functionarissen zich aanvankelijk concentreerden op de handel met China en Japan, ontdekten ze al gauw dat ook Taiwan zelf winstgevend kon worden. De bodem aan de westkant van het eiland, gevormd door de rivierafzettingen vanuit de centrale bergrug, was bijzonder vruchtbaar. Als men het in cultuur kon brengen, met rijstvelden en - nog winstgevender - suikerplantages, viel daar veel geld te verdienen. Arbeid was echter het probleem. De oorspronkelijke bewoners van Taiwan waren geen landbouwers. Het overbrengen van Nederlandse boeren was te kostbaar. Het antwoord was: Chinese boeren.

Benieuwd hoe dit afloopt? Je vindt het hele artikel in Geschiedenis Magazine 3 van 2016.