De Geuzen

De Watergeuzen: de helden van de Tachtigjarig Oorlog?

De Watergeuzen worden vaak herinnerd als een stel ordinaire zeerovers. Alva zag ze niet als vrijheidsstrijders, maar als ‘boeffen en piraten’. De New York Times noemde ze zelfs driehonderd jaar later de ‘beggars of the sea’. Waren ze dit echt? Lees en oordeel zelf.


Calvinisten


De Watergeuzen werden voor het eerst ‘gesignaleerd’ in 1566. De watergeuzen waren een verzameling calvinisten van hoge en lage afkomst, die zich vanwege de hun geloofsovertuiging genoodzaakt zagen het vasteland te ontvluchten. De Spaanse overheerser had namelijk de Bloedraad ingesteld en vervolgde de protestanten. Ieder die geen ‘goede’ katholiek was werd vervolgd.


Kapers in dienst van de Republiek


Deze calvinisten keerden zich tegen de katholieke overheersing. Mede door hun toedoen brak de Beeldenstorm uit en verslechterde de relatie tussen beide geloofsovertuigingen. De Oranjes zagen in de Watergeuzen een belangrijke bondgenoot en gaven hen in 1570 kaperbrieven. De bekendste Watergeuzen waren: Willem II van der Marck Lumey, Willem Bloys van Treslong en Jacob Blommaert.


Lumey


Willem II van der Marck Lumey werd als telg uit een dubieus adellijk geslacht geboren in 1542 te Lummen. Zo had zijn grootvader de bijnaam het ‘zwijn van de Ardennen’ en had ooit met een hakbijl de bisschop van Luik vermoord. Lumey zelf leek wel een beetje op zijn grootvader. Hoewel hij aanvankelijk katholiek was sloot hij zich na de onthoofding van bloedverwant Egomt aan bij de protestantse opstandelingen. Edellieden Egmont en Horne werden om het leven gebracht nadat ze zich hadden uitgesproken tegen de invoering van de inquisitie door de kardinaal van Atrecht. Lumey zwoer zijn nagels en baard te laten groeien, totdat hij wraak genomen had. Dit leverde hem de bijnaam ‘overste langnagel’ op.


Opperbevelhebber geuzenvloot


Lumey vluchtte uit zijn geboortestreek en hield regelmatig roof- en plundertochten om de katholieken het leven zo zuur mogelijk te maken. Zo mishandelde hij ooit een monnik door deze aan de staart van een paard te binden. Hij sloot zich aan bij de Watergeuzen en werd in 1571 opperbevelhebber van de vloot. Onder zijn leiding werden vele steden, waaronder Den Briel, bevrijd van de Spanjaarden.


Bevordering & verbanning


Als dank hiervoor werd Lumey op 20 juni 1572 bevorderd tot luitenant (vergelijkbaar met stadhouder of plaatsvervanger) van Willem van Oranje. De relatie tussen beide heren verslechterde echter toen Lumey een katholieke vriend van Willem vermoordde. Lumey werd gearresteerd en in 1576 verbannen. Hij keerde terug naar zijn eigen grondgebied (dat in België lag) en stierf daar in zijn eigen bed. De doodsoorzaak is onduidelijk, waarschijnlijk was het vergiftiging door iemand van katholieke/Spaanse zijde.









Titel: De Grote Geus en het falende Driemanschap-
Auteur: A. van Hulzen
ISBN: 9065505008
Uitgever: Verloren
Prijs: €16,-

Willem Bloys van Treslong (1530- 17 juli 1594)


In tegenstelling tot vele andere Watergeuzen, was Van Treslong een echte zeeman. Al op jonge leeftijd ging hij de zee op en stond zelfs op de loonlijst van de Spaanse vloot. Van Treslong keerde zich echter tegen de Spanjaarden en sloot zich in 1571 aan bij de Watergeuzen.


Vastgevroren


In februari 1572 kwam Van Treslong in de problemen. Zijn vloot was in de Zuiderzee bij het eiland Wieringen vastgevroren en de Spanjaarden waren met een aantal manschappen onderweg om hem uit de weg te ruimen. Hij wist echter de Wieringer boeren over te halen het ijs weg te hakken, waardoor de vloot wist te ontsnappen.


Admiraal van Holland en Zeeland


Enkele weken later dook Van Treslong weer op bij de inname van Den Briel. Hij was degene die Lumey overhaalde Den Briel in te nemen. Na de inname van Den Briel trok hij met 200 geuzen naar Zeeland. Vlissingen en Veere vielen in handen van de Watergeuzen, maar Middelburg wist zich te weren. Als beloning hiervoor werd hij benoemd tot Admiraal van Holland en Admiraal van Zeeland. In 1585 kreeg hij echter ruzie over het ontzet van Antwerpen en belandde in de gevangenis. Pas in 1591 kwam hij weer op vrije voeten en overleed op 65-jarige leeftijd in Leiden.


Jacob Blommaert (1534- 4 oktober 1572)


Over de jeugd van Blommaert is niet veel bekend. Wel is bekend dat hij, als zoon van een van de rijkste tapijtwevers van de omgeving, in de buurt van Oudenaarde ter wereld is gekomen. Oudenaarde was traditioneel gezien een calvinistische enclave in een katholieke omgeving. Dit tot woede van de Spaanse machthebbers, die rond 1550 de calvinisten uit hun geboortestreek verjoegen.


Ontstaan Bosgeuzen


Vele calvinisten verscholen zich in de bossen en maakten wraakplannen. Blommaert werd de aanvoerder van deze groepering en viel de Spanjaarden regelmatig aan. Deze groepering werd later de Bosgeuzen genoemd, omdat ze de Spanjaarden over het land aanvielen, in plaats van op zee. De Bosgeuzen werkten samen met de Watergeuzen, want Blomaert deed mee met de inname van Den Briel en Vlissingen.


Inname Oudenaarde


In Vlissingen kreeg hij de opdracht van Willem van Oranje om Oudenaarde aan te vallen. Blomaert deed dit en nam op 7 september 1572 de stad in. De Bosgeuzen konden echter niet lang van hun overwinning genieten, want al zes weken later heroverde Alva de stad en sloegen de Bosgeuzen op de vlucht. Tijdens deze vlucht werd Blommaert tussen Brugge en Gent vermoord. De schuilplaats waarin hij zich bevond werd in brand gestoken.  

Bronnen

 

Afbeeldingen

Ook interessant: 

Landen: 

Tijdperken: 

Onderwerpen: 

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

Piet Hein

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Meld je nu aan voor onze nieuwsbrief. 

De wieg van de Zijderoute

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

cover GM3

Het extra dikke nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 18 april. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!