De weg naar nucleaire non-proliferatie

De Amerikaanse president Obama heeft de Russische premier Poetin opgeroepen om in gesprek te treden over de terugdringing van het aantal nucleaire wapens. Volgens hem hebben zowel de Verenigde Staten als Rusland veel meer kernwapens dan noodzakelijk is voor de eigen veiligheid. Al vanaf de Tweede Wereldoorlog worden er pogingen ondernomen het aantal kernwapens in de wereld terug te dringen.

De eerste test met een kernbom vond plaats op 16 juli 1945 in de woestijn van New Mexico. Sindsdien hebben er wereldwijd naar schatting al meer dan 2.000 kernproeven plaatsgevonden, waarvan veruit het grootste gedeelte uitgevoerd werd door de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog.

Franck Report

Zelfs nog voor de eerste atoomwapens überhaupt getest waren, bestond er echter al discussie over het gevaar van kernwapens. In het zogeheten ‘Franck Report’ uit juni 1945 riep een aantal prominente atoomwetenschappers op de kernbom niet in te zetten tegen Japanse steden, uit vrees voor een wereldwijde wapenwedloop.

‘Little Boy’ en ‘Fat Man’

In plaats daarvan stelden ze voor het wapen op een verlaten eiland te demonstreren aan alle afgevaardigden van de Verenigde Naties, zodat de hele wereld zich meteen bewust zou zijn van het gevaar van het wapen. Het Amerikaanse leger wees het plan echter af en twee maanden later werden de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki getroffen door ‘Little Boy’ en ‘Fat Man’.

Baruch plan

Bernard Baruch, 1938

Vrijwel direct na afloop van de Tweede Wereldoorlog bleek de Amerikaanse president Truman echter wel bereid mee te werken aan nucleaire non-proliferatie. In het Baruch plan uit juni 1946 stelde de Verenigde Staten voor al haar kernwapens te ontmantelen, in ruil voor de belofte van andere landen om ook geen kernwapens te ontwikkelen.

Daarnaast pleitten zij in het plan voor een onafhankelijke internationale autoriteit om deze beloftes te controleren en voor automatische VN sancties tegen landen die toch werkten aan de ontwikkeling van een kernwapen. De onderhandelingen over het plan liepen echter al snel vast, met name omdat de Sovjet-Unie niet bereid was zich te onderwerpen aan inspecties georganiseerd vanuit de Westerse wereld.

‘Nuclear Non-Proliferation Treaty’

Pas nadat de Cuba Crisis van 1962 bijna was uitgelopen op een kernoorlog, kwamen er halverwege de jaren ’60 de eerste succesvolle initiatieven op het gebied van nucleaire non-proliferatie. In 1968 onstond op initiatief van Ierland het internationale ‘Nuclear Non-Proliferation Treaty’, waarin landen besloten de verdere verspreiding van kernwapens tegen te gaan.

SALT

Eén jaar later begonnen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie aan de ‘Strategic Arms Limitation Talks’ (SALT), een reeks diplomatieke ontmoetingen over de wederzijdse beperking en reductie van het aantal kernbommen en kernraketten. De SALT onderhandelingen vonden plaats tussen 1969 en 1979 en resulteerden uiteindelijk in de opstelling van meerdere non-proliferatieverdragen. Op 31 juli 1991 volgde het ‘Strategic Arms Reduction Treaty’ (START), wat uiteindelijk resulteerde in de ontmanteling van ruim 80 procent van alle kernwapens.

Kritiek

Aantal kernwapens van de VS (blauw) en de Sovjet-Unie (rood), 1945-2005

Er bestaat tegenwoordig echter ook een steeds groter wordende groep critici die zich uitspreekt tegen nucleaire non-proliferatie. Volgens hen hebben landen kernwapens nodig om zich te verdedigen en bewijst de Koude Oorlog dat het gevaar van een potentiële kernoorlog juist resulteert in minder oorlogen.

Daarnaast hebben zij ook grote kritiek op de internationale non-proliferatieverdragen, met name omdat deze ineffectief zouden zijn. Zo gingen in 1996 al 180 landen akkoord met een verbod op alle kernproeven, maar is dit verdrag nog niet in werking getreden, omdat ruim 40 landen het nog steeds niet hebben geratificeerd.

Obama

De Amerikaanse president Barack Obama blijft echter overtuigd van de noodzaak van nucleaire non-proliferatie. Bij het begin van het nucleaire topoverleg in Zuid-Korea riep hij de Russische president Poetin op om met hem in gesprek te treden over een verdere terugdringing van het aantal kernwapens. Samen beschikken de landen in totaal nog ruim 25.000 kernkoppen.