Dry January, opvolger van de Blauwe Knoop?

Veel mensen zijn na de feestdagen in december even helemaal klaar met alcohol. Voor die mensen is er het populaire initiatief Dry January, een challenge om een maand geen alcohol te drinken. In de 19e eeuw, toen men ook wel van een glaasje hield, pakte de ‘Nederlandse Vereniging tot Afschaffing van Alcoholhoudende Dranken’ oftewel de ‘Blauwe knopen’ het nog radicaler aan. Zij wilden mensen motiveren om de drank helemaal te laten staan.

De Blauwe Knoop

In de 19e eeuw grepen arbeiders in Nederland door de slechte leefomstandigheden nogal eens naar de fles. Vooral sterke gedestileerde dranken met een hoog alcoholpercentage, zoals jenever, waren favoriet. Om dit drankmisbruik tegen te gaan werd in 1842 de ‘Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van Sterken Drank’ opgericht. In plaats van sterke drank dronken de leden uit de gegoede burgerij bier, want daar zat minder alcohol in, en ze vonden dat de arbeiders dat ook moesten gaan doen. Later veranderde de vereniging van mening en wilden zij dat het drankgebruik niet slechts minder zou worden maar dat men helemaal geen alcohol meer zou drinken. De blauwe knopen die de leden droegen, stonden symbool voor geheelonthouding. De term ‘Blauwe Knoop’ wordt in de volksmond nog steeds gebruikt om iemand die geen alcohol drinkt aan te duiden.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Afname drankgebruik

De Blauwe Knopen hadden succes: aan het begin van de 20e eeuw werd er steeds minder alcohol gedronken in Nederland, en dit bleef zo tot na de Tweede Wereldoorlog. Dit bleek een tijdelijke trend, want vanaf de jaren 1960 begonnen de Nederlanders weer meer te drinken. Was vroeger sterke gedestilleerde drank populair, nu werd het bier, en later ook wijn dat steeds vaker over de toonbank ging. Het alcoholgebruik bleef toenemen tot de jaren 90, toen de overheid begon met campagnes als “Alcohol maakt meer kapot dan je lief is”. Aan het begin van deze eeuw werd ook de wetgeving aangepast door het aantal verkooppunten van alcohol te beperken, de leeftijd waarop alcohol mocht worden gekocht te verhogen van 16 naar 18 en de accijns te verhogen. Alcoholgebruik en -misbruik kwam weer hoog op de maatschappelijke agenda komen te staan.

Dry January

Net als in de 19e eeuw met de Blauwe Knoop kwam er een tegenbeweging op gang, die mensen probeert aan te sporen om minder te gaan drinken. Het moderne fenomeen Dry January ontstond in 2013 in Engeland als een initiatief van de vereniging Alcohol Change. De mediagenieke challenge om een maand lang geen alcohol te drinken verspreidde zich dankzij social media snel en werd een internationaal fenomeen. In 2018 deden er al vier miljoen mensen aan mee. In plaats van met een blauwe knoop wordt Dry January vaak gedeeld via sociale media. In Nederland wordt het fenomeen ook steeds populairder.

Dry January is bedoeld om mensen uit te dagen om voor een maand geen alcohol te drinken. Uit meerdere studies blijkt dat ook zo’n korte periode voordelen oplevert voor de gezondheid en dat mensen ook daarna minder alcohol blijven drinken. De Gezondheidsraad raadt aan om maximaal één glas alcohol per dag te drinken, maar ongeveer twee derde van de Nederlandse mannen en de helft van de vrouwen drinkt meer dan dat. De trend lijkt vooral aan te slaan in de stad. Zij doen vaker mee aan Dry January. Net als de Blauwe Knopen lijkt ook Dry January succes te hebben: de laatste jaren gaat het alcoholgebruik in Nederland weer naar beneden.

Bronnen

• Radboud Universiteit, de (on)zin van Dry January

• Alcohol Change, The Dry January Story

• Trimbos Instituut, Alcoholgebruik in Nederland - Kerncijfers 2020 

• Historiek, Lid zijn van de blauwe knoop

• Jillinek, Wat is de geschiedenis van alcohol?

• Archieven.nl, De Nederlandse Vereniging tot Afschaffing van alcoholhoudende Dranken afdeling Leeuwarden, 1848-1967

• University of Sussex , Evaluation of Dry January 2018

• CBS, Nederland: matigheidseiland binnen Europa