Jan van Eyck, Rogier van der Weyden en de Vlaamse Primitieven
In de opbouw naar ‘100 jaar de Stijl’ laten we eerst wat eerdere kunststromingen met een (aanzienlijk) Nederlands tintje de revue passeren. Vandaag is dat de schilderkunst van de Vlaamse Primitieven. Bekende vertegenwoordigers als Jan van Eyck en Rogier van der Weyden verwierven grote faam in Europa. Hun schilderstijl kenmerkte zich door een hoge mate van realisme, veel details en meer ruimtelijk perspectief dan voorheen gebruikelijk was.
Het leven van Jan van Eyck (ca. 1390-1441)
De bekendste vertegenwoordig van de Vlaamse Primitieven – die overigens pas in de negentiende eeuw deze benaming kregen – was Jan van Eyck. Hij begon als boekverluchter (illustrator) en werkte daarnaast als hofschilder en diplomaat. Kunstwerken maakte hij onder andere in opdracht van hertog Jan van Beieren en graaf Filips de Goede van Bourgondië. In de negentiende eeuw schreef men de uitvinding van olieverf soms onterecht aan hem toe, maar eigenlijk combineerde hij kleuren en verfstoffen op een nieuwe manier die veel navolging kreeg.
Het werk van Jan van Eyck
Het bekendste werk van Jan van Eyck is Het Lam Gods (ca. 1432), het Gentse altaarstuk met twaalf beschilderde eikenhouten panelen. Hierop is de verering van het mystieke lam te zien, en komen onder andere God, Adam en Eva voorbij. Een ander hoogtepunt uit het werk van Van Eyck is de Andolfini bruiloft. Dit schilderij onderstreept de betrekkingen tussen edelen, welgestelde burgers en kunstenaars uit Italië en de Lage Landen. Ook laat het de vernieuwingen in portretkunst zien die van Eyck mede introduceerde: driekwartaanzicht, een groter gedeelte van de afgebeelde persoon in beeld en elk mens geschilderd als uniek individu in plaats van vertegenwoordiger van zijn stand.
Het leven van Rogier van der Weyden (1400-1464)
Rogier van der Weyden, de andere grote naam als het gaat om de Vlaamse Primitieven, zag rond het jaar 1400 het levenslicht in Doornik. Hij was enige tijd werkzaam als stadsschilder in Brussel, waar hij de nieuwe stadhuisvleugel versierde. Helaas schoten de Fransen het gebouw een paar eeuwen later in puin. Relatief weinig werk van Van der Weyden heeft de tand des tijds doorstaan. Van de overgebleven werken is de Kruisafneming waarschijnlijk het bekendst. Naast portretten schilderden de Vlaamse Primitieven nog altijd vooral Bijbelse taferelen.
De stijl van Rogier van der Weyden
In de vijftiende eeuw was Rogier van der Weyden mogelijk nog bekender dan Jan van Eyck maar in latere eeuwen stond hij altijd in diens schaduw. Van der Weyden combineerde elementen uit het repertoire van Van Eyck met dat van zijn eigen leermeester (Robert Campin) en voegde daarnaast ‘emotie’ toe aan de Vlaamse schilderkunst. Zijn werken kenmerken zich door een ruime opstelling van de figuren, veel blauw-rood contrasten en een koel kleurengamma. Mede omdat Van der Weyden zelf leerlingen opleidde, had hij een grote invloed op de schilderkunst.
Bronnen:
Diverse auteurs onder redactie van BD/HSK Boekproducties IJsselstein (1997) Schilderkunst van A tot Z. Geschiedenis van de schilderkunst van oorsprong tot heden. (Rebo Productions)
Vegas, L.C. (1983) Vlaanderen en Italië. Vlaamse Primitieven en Italiaanse Renaissance (H.J.W. Becht, Amsterdam)
https://vlaamseprimitieven.vlaamsekunstcollectie.be/nl/
Afbeeldingen:
Jan van Eyck [Public domain], via Wikimedia Commons
Rogier van der Weyden [Public domain], via Wikimedia Commons
