Laat China haar grootste criticus, Ai Weiwei, gaan?

Na meer dan 600 dagen mag Chinese kunstenaar AI Weiwei weer reizen. De Chinese autoriteiten gaven hem het paspoort terug dat ze hem eerder ontnamen. Waarom werd zijn identiteitsbewijs afgepakt? Officieel werd Ai beschuldigd van belastingontduiking. Mensenrechtenorganisaties vermoeden echter iets anders, Ai is namelijk de bekendste criticus van het Chinese regime.

Dadaïsme en Warhol

Met het openen van de Chinese grenzen in 1981 ging er een nieuwe wereld open voor Ai Weiwei. Hij verhuisde naar New York en zou hier twaalf jaar blijven. Hij raakte hier geïnspireerd door Amerikaanse kunstenaars als Andy Warhol en Jasper Johns. De grootste invloed komt van de Dada-beweging. Deze beweging wees de superioriteit van de menselijke beschaving af en zette zich af tegen de gevestigde orde. Deze invloeden komen tot uiting in de onconventionele manier van werken van de kunstenaar.

Onconventioneel en ontevreden

Zijn werk heeft een duidelijke politieke boodschap. Hij vindt dat de kunstenaar nooit zijn moreel beoordelingsvermogen mag vergeten. Hoewel hij meehielp aan het ontwerp van het Chinese Olympisch Stadion van 2008, was hij zeer kritisch over dit vertoon, hij beschouwde het als propaganda. Hij schopt tegen de schenen van de preutse Chinese maatschappij met zijn weergaven van naakte lichamen. Hij wijst elke vorm van gezag -communistisch of kapitalistisch - af: een duidelijke erfenis van de dadaïsten.

Verzet is Ai’s visie

Maar de wereldvisie van Ai Weiwei gaat verder. Hij verzet zich tegen conformiteit die de uitoefening van macht oproept. Hij omarmt de individualiteit en gaat uit van zijn eigen creatieve geest. Zijn ideeën worden werkelijkheid door zijn bedrijf, Beijing Fake Cultural Development Ltd.

De Arabische lente

Aanvankelijk werd Ai’s gedrag getolereerd. In de loop van de 21e eeuw werd de Chinese regering repressiever. Ai’s account op Weibo, de Chinese Twitter, werd geblokkeerd. De gebeurtenissen in het Midden-Oosten wakkerden een angst aan voor volksprotesten. De Chinese regering trad harder op tegen dissidenten.

Kort gevangenschap

Begin 2011 werd Ai Weiwei gevangen genomen door de autoriteiten. Er was geen directe aanleiding en mensenrechtenorganisaties vreesden het ergste. Internationale organisaties voerden actie voor zijn vrijlating en westerse galeries en musea gaven steun aan de gevangen dissident. Zijn lot was echter onzeker, communicatie was niet mogelijk.

Huisarrest

Drie maanden later werd hij op borgtocht vrijgelaten. De plotselinge arrestatie van Ai werd verklaard aan de hand van een vermeende belastingschuld. Deze aanklacht bleef, ondanks de vrijlating, staan. Hij kreeg huisarrest en mocht het land niet verlaten. Hij stond onder voortdurende controle en werd beschuldigd van meerdere strafbare feiten. Hij werd formeel aangeklaagd voor belastingontduiking. De belastingsrechtszaak die volgde loopt tot op de dag van vandaag.

Sociale media

De wereldwijde bekendheid van Ai was niet bereikt zonder de kracht van het internet. Zijn blog heeft duizenden lezers per dag. Alles wat hij ziet of beschrijft kan hij delen met de wereld. Ai heeft constant een iPhone op zak om dat wat hij ziet vast te leggen. Hij heeft aandacht voor de wereld en de wereld geeft dit aan hem terug, allemaal via sociale media.

Ai Weiwei, de machtige dissident

Zijn standpunten en volharding brachten hem weliswaar in gevaar, maar gaven hem ook een mate van macht. In 2011 werd Ai Weiwei daarom uitgeroepen tot de meest machtige kunstenaar ter wereld.

Macht van moderne media

Ai Weiwei was, ondanks zijn verbod om te reizen, nooit helemaal afgesneden van de wereld. Zijn status als ‘belastingontduiker’ verbood hem niet om zijn praktijken voort te zetten. Weiwei organiseerde kunstvoorstellingen in San Francisco en Washington D.C. vanuit China. Vanaf 2013 versierde hij dagelijks zijn fiets met kleurrijke bloemen. Het was een symbolisch gebaar met een belangrijke boodschap; je kunt mij het vervoer onmogelijk maken, nooit zal ik stoppen met de kunsten. Hij deelde deze foto’s met de hele wereld.

Reacties uit het westen

De openheid waarmee Ai opereerde maakte hem bekend in het westen. Westerse personen lijken het voor de eenzame strijder op te nemen. Zij zien hem als Chinese vrijheidsstrijder.

Reacties uit China

Deze reacties uit het westen zijn koren op de Chinese molen. De Chinese regering ziet de dissident, die studeerde in New York, als een westerse infiltrant. Inderdaad, de boodschap van individualisme en verzet tegen de gevestigde orde past véél beter in de westerse wereld van Dada en Warhol dan in China.

Op weg naar een nieuwe wereld

Wat is nu precies het doel van Ai Weiwei? Met zijn onconventionele kunst hoopt hij China te veranderen, meer ruimte te creëren voor het individu. Zijn invloed in wereld is groot, zelfs de Chinese regering kan niet om zijn bestaan heen. Zijn invloed reikt zó ver, dat hij zelf een kunstwerk lijkt te zijn geworden. Een kunstwerk mét paspoort, dat dan wel weer sinds vandaag.

<h3>Bronnen:</h3>
theguardian.com,<a href="http://www.theguardian.com/artanddesign/2014/sep/26/ai-weiwei-among-grea... 'Ai Weiwei among greats opulence blenheim'</a>

theguardian.com,<a href="http://www.theguardian.com/commentisfree/2013/jun/11/nsa-surveillance-us... 'Nsa surveillance US behaving like China'</a>

smithsonianmag.com, <a href="http://www.smithsonianmag.com/arts-culture/is-ai-weiwei-chinas-most-dang... AI Weiwei Chinas most dangerous man'</a>

volkskrant.nl, <a href="http://www.volkskrant.nl/beeldende-kunst/ai-weiwei-heeft-na-vier-jaar-zi... Weiwei heeft na vier jaar zijn paspoort weer terug'</a>

kunstkennis.nl, <a href="http://www.kunstkennis.nl/kunstgeschiedenis/1890-1940/Dadaisme.htm">'Dad...

psmag.com,<a href="http://www.psmag.com/books-and-culture/china-overreacting-to-fears-of-ar... 'China overreacting to fears of Arab style uprising'</a>

<strong>Afbeelding</strong>

Flickr- Daniel Lobo, <a href="https://www.flickr.com/photos/daquellamanera/5727078677">'Missing person Ai Weiwei'</a>

Rubrieken: 

cover GM3

Het extra dikke nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 18 april. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!

Piet Hein

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

Vergeten D-Day: Italië, 1943

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Meld je nu aan voor onze nieuwsbrief.