Macht van de Ottomaanse Sultans (1299-1922)
In Turkije ontstaat steeds meer kritiek op de plannen van premier Erdogan om een grote nieuwe moskee te bouwen op de hoogste berg van Istanbul. Erdogan hoopt dat het project Turkije meer aanzien zal geven, maar tegenstanders beschuldigen hem vooral van grootheidswaanzin. Volgens hen begint hij zich steeds meer te gedragen als de Ottomaanse Sultans die tussen 1299 en 1922 de absolute macht hadden in Turkije.
Het Ottomaanse Rijk ontstond aan het begin van de 14e eeuw onder leiding van de Turkse heerser Osman I. Volgens de legende viel Osman op een nacht in slaap, waarna hij droomde over een gigantisch rijk in de vorm van een enorme boom, waarvan de wortels zich over het continent zouden verspreiden en waarvan de takken tot aan de hemel zouden rijken. Hele bergketens lagen bovendien in de schaduw van de bladeren en de vier grote rivieren (Tigris, Eufraat, Nijl en de Danube) ontsprongen aan de stam van de boom.
Sultan en zijn Grootvizier
Met deze stichtingsdroom legde Osman I de basis voor een machtig rijk dat binnen anderhalve eeuw over grote delen van Afrika, het Midden-Oosten en Oost-Europa zou regeren. Dat zijn droom werkelijkheid werd is mede te danken aan de duidelijke organisatiestructuur van het Ottomaanse Rijk. In theorie had de Sultan de absolute macht, maar in werkelijkheid nam hij vaak het advies over van zijn adviesraad, de Divan, die onder leiding stond van de Grootvizier. Deze ‘Grote Minister’ had dan ook veel invloed op het bestuur, en was soms zelfs nog machtiger dan de Sultan zelf.
Sultan en zijn Harem
Een ander belangrijk en machtig persoon binnen de Ottomaanse hofcultuur was de ‘Valide Sultan’, de moeder van de Sultan en tevens de leidster van de Harem. Mocht de heersende Sultan zijn eerste zoon verwekken bij één van zijn concubines dan kreeg ook zij een hogere positie, aangezien zij vanaf dat moment de toekomstige Valide Sultan was. Vaak oefenden deze twee vrouwen een grote invloed uit op de Sultan. In de 16e en 17e eeuw slaagde een reeks Valide Sultans er zelfs in de macht grotendeels over te nemen, wat resulteerde in het zogeheten ‘Sultanaat van de Vrouwen’.
Sultan en zijn Titulatuur
Mehmed II de Veroveraar, 1480
Maar ondanks al deze overige machtsinvloeden hielden de meeste Sultans de macht toch zelf in handen. In de periode tussen 1299 en 1922 kwam het slechts 11 keer voor dat een Sultan daadwerkelijk werd afgezet, en zelfs in die gevallen bleef het ‘Huis Osman’ altijd gehandhaafd. Een aanzienlijk deel van hun macht wisten de Sultans af te dwingen door hun uitgebreide titulatuur. Naast de benoeming ‘Sultan’ voerden zij onder meer de titels ‘Padishah’ (Koning der Koningen), ‘Khakan’ (Khan der Khans) en ‘Heerser van de Twee Landen (Europa en Azië) en Twee Zeeën (Middellandse Zee en Indische Oceaan)’. Na de verovering van Constantinopel in 1453 liet Sultan Mehmed II Fatih daar ook nog ‘Kaysar-i-Rum’ (Keizer van Rome) aan toevoegen.
Erdogan
Al deze machtige titulatuur kon echter niet voorkomen dat het Ottomaanse Sultanaat in 1922 uiteindelijk toch ten val kwam. Het rijk werd opgevolgd door het moderne Turkije, dat inmiddels onder leiding staat van premier Tayyip Erdogan. En hoewel hij in principe democratisch is gekozen, gaat Erdogan zich volgens tegenstanders steeds meer gedragen als een absolute Ottomaanse sultan. Zo is hij van plan een gigantische moskee te laten bouwen op de hoogste berg van Istanbul en trekt hij zich daarbij niets aan van de kritiek vanuit de politiek en de bevolking. Het gebouw moet een eerbetoon worden aan zijn bewind, zoals ook de oude Ottomaanse sultan een moskee lieten bouwen als monument voor hun heerschappij.
