Viering van de zonnewende & opkomst Sint-Jansfeest

Het is midzomer, de langste dag van het jaar. Op veel plaatsen wordt deze dag uitgebreid gevierd. En dat gebeurt al eeuwen lang. Van Scandinavië tot in de Alpen. 

Stonehenge

Eeuwenlang werd er gespeculeerd over de functie en het gebruik van Stonehenge. Onderzoekers hebben berekend dat het monument waarschijnlijk rond 2300 voor Christus werd gebouwd en gebruikt werd voor religieuze doeleinden. De twee paden die door de stenen plek heenlopen zijn namelijk gericht naar de midzomer en midwinter zonsopgang.

Sint-Jansfeest

Ook op ander plekken werd de zonnewende feestelijk gevierd. De Germanen en Vikingen ontstaken al grote brandstapels om kwade geesten te verdrijven. In de 7e eeuw werden deze midzomerfeesten een christelijke feestdag, omdat de kerk de heidense festiviteiten koppelde aan de geboortedag van Johannes de Doper op 24 juni.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Sint-Jansvuren & Johannesnachtdansen

In de middeleeuwen werd het een traditie om de avond voorafgaand aan de Sint-Jansdag overal grote vuren aan te steken. Net als nieuwjaarvuren of paasvuren symboliseerden de Sint-Jansvuren een overgang naar het nieuwe seizoen. Wanneer het vuur eenmaal brandde begonnen de Johannesnachtdansen. Het vuur werd hoog opgestookt en men danste tot diep in de nacht rond het vuur. Hoe hoger het vuur, hoe beter de oogst zou uitvallen. Tevens sprongen geliefden hand in hand door het vuur. Als ze loslieten zou de liefde binnen een jaar verbroken zijn, maar als ze vasthielden dan zou de liefde voor eeuwig zijn.

Uitdoving van het feest

Tot in de zestiende eeuw bleef het dansen rondom de Sint-Jansvuren zeer gebruikelijk. Zo zou Karel V als vijftienjarige jongen in Den Haag aan een Sint-Jansvuur hebben meegedaan. De Katholieke kerk keurde deze feestelijkheden echter af en sinds de Reformatie keerden ook de overheid en de Protestantse kerk zich tegen de feesten. Dit had tot gevolg dat het feest uitdoofde en dat er in Nederland vrijwel niets meer van over is.

Verplaatsing datum

Strikt genomen is niet 24 juni, maar 21 juni de langste dag van het jaar. Waarom wordt het Sint-Jansfeest dan op 24 juni gevierd? Dit heeft te maken met het feit dat volgens de Juliaanse kalender de langste dag van het jaar op 24 juni viel. Pas na invoering van de Gregoriaanse kalender rond 1700 verplaatste de zonnewende naar 21 juni. Tegen die tijd was het Sint-Jansfeest al ingeburgerd in de samenleving en wilde de kerk de datum niet meer veranderen.

Sint-Jansfeest in Canada

In andere landen wordt het Sint-Jansfeest nog wel gevierd. Zo is in Quebec 24 juni een nationale vrije dag en vieren de Canadezen de dag met vele festiviteiten zoals optochten, vuurwerk en festivals. De religieuze betekenis van het feest is echter verloren gegaan. Veel Canadezen zijn seculier en zien het vooral als een leuke vrije dag.

Midzomerfeest in Zweden

In Zweden word al eeuwen tussen 19 juni en 25 juni de midsommar (midzomer) gevierd. Op 21 juni wordt dan traditioneel de midsommarstång (meiboom) geplaatst en dansen de mensen om de boom heen. Dit lijkt op de Sint-Jansfeesten uit de middeleeuwen, waar men om het vuur heen danste. De midsommar heeft in Zweden het Sint-Jansfeest echter vervangen.