De Leidse stadsmuur

Nederland kent ontzettend veel versterkte steden. Binnen de 12 provincies zijn maarliefst 159 steden te vinden waarvan er nog steeds restanten van een stadsmuur, stadspoort, bolwerk of stadsgracht zichtbaar zijn. Zo ook in Leiden. Recent is daar zelfs een 600 jaar oude stadsmuur ontdekt bij de achtergevel van een woonhuis aan de Herengracht 64. In dit artikel vind je meer informatie over deze Leidse stadsmuur.

De ontdekking van de Leidse stadsmuur

Het zou je maar gebeuren. Je denkt in een gewone, historische Leidse woning te wonen met twee ‘normale’ buitenmuren. Waar normaal gesproken ieder jaar een gevelreiniging plaatsvindt. En dan blijkt het ineens geen gewone muur te zijn. Aan het formaat van de bakstenen, de dikte, de ligging en de voegen te zien blijkt de buitenmuur een stadsmuur te zijn geweest. 600 jaar geleden was dit stukje muur nog onderdeel van de Leidse stadsverdediging.

Onderdeel van de Leidse stadsverdediging

In de veertiende eeuw creëerde Leiden een oostelijke en zuidelijke stadsverdediging. Diverse stadsuitbreidingen waren hier reden voor. Later zijn er meerdere restanten van gevonden, waaronder het restant stadsmuur aan de Herengracht 64. Dit gedeelte van de stadsmuur komt ook overeen met een restant dat is gevonden aan de Geregracht. En met de Grietgentoren, alhoewel deze later bijgebouwd is of er een restauratie heeft plaatsgevonden. Daar werden namelijk kleinere bakstenen gebruikt. En over het algemeen geldt: hoe groter de baksteen, hoe vroeger in de tijd deze is gebruikt.

De historie van de Leidse stadsmuur

Tijdens de dertiende eeuw werd in Leiden de eerste verdedigingsgracht gegraven. Vervolgwerkzaamheden volgden in het midden van de veertiende eeuw. Toen werd er aan de stadszijde een muur gebouwd. Omdat de stad Leiden sindsdien een aantal keer is vergroot, werden deze nieuwe delen ook voorzien van een stadsmuur- en gracht. Waaronder dus de Herengracht, waar recent het stukje stadsmuur is ontdekt. Aan het einde van de veertiende eeuw was de stadsmuur compleet. Van 1573 tot 1574 kwam echter het beleg van Leiden. De Spanjaarden belegerden tot twee keer toe de stad Leiden. Vanaf 1575 tot het einde van de zeventiende eeuw, is de stadsmuur daarom een aantal keren gemoderniseerd. Sommige bestaande stadspoorten werden zelfs vervangen. Ook werden er, tegen het einde van de zeventiende eeuw, diverse huizen tegen de stadsmuur aangebouwd. En zo kan het dat grote delen van de stadsmuur langzamerhand verdwenen.

Dat er recent een stuk bovengrondse stadsmuur aan de Herengracht is ontdekt, is een bijzonder moment. Er werden namelijk al eerder overblijfselen van de stadsmuur gevonden, maar die waren allemaal ondergronds. De muurtoren Oostenrijck en een stuk muur bij het Noordeinde waren tot voor kort nog de enige bovengrondse overblijfselen!