Home » Reportage
Een berouwvolle Maria Magdalena

De mystiek rondom Maria Magdalena

Van het Nieuwe Testament tot Jesus Christ Superstar en De Da Vinci Code. Het beeld van Maria Magdalena is door de eeuwen heen meermaals aangepast, aangetast en aangedikt. Zij was eeuwenlang de belichaming van christelijke toewijding. Haar imago is echter al meerdere keren veranderd, van prostituee tot sibille tot mysticus tot celibataire non tot feministisch icoon. Hoe heeft haar reputatie al deze veranderingen ondergaan, wie was zij daadwerkelijk en kunnen wij überhaupt wel stellen dat wij de echte Maria Magdalena kennen?

Maria als mens

Uit het Nieuwe Testament kan men concluderen dat Maria van Magdala (haar geboorteplek, een dorp aan de oever van de Zee van Galilea) een leidend figuur was onder Jezus’ volgelingen. Toen de mannen in dat gezelschap hem in de steek lieten, was Maria van Magdala een van de vrouwen die bij hem bleef, zelfs tot de kruisiging. Ze was aanwezig bij zijn begrafenis, de eerste persoon aan wie Jezus verscheen na zijn herrijzenis en de eerste die het 'goede nieuws' van dat wonder predikte. Dit zijn enkele van de weinige specifieke beweringen over Maria Magdalena in de evangeliën, de beschrijvingen over het leven van Jezus. Uit andere teksten uit de vroegchristelijke tijd lijkt het erop dat haar status als 'discipel' in de jaren na de dood van Jezus zelfs die van Petrus kon evenaren. Deze bekendheid kwam voort uit de intimiteit van haar relatie met Jezus, die volgens sommige verhalen een fysiek aspect had. Maar ook hierover kunnen we niet met veel zekerheid een conclusie trekken.

De bekering van Maria Magdalena

De maskers van Maria

Of het nou de tijd van Constantijn, de contrareformatie, het romantische tijdperk of het industriële tijdperk is – de heruitvinding van Maria Magdalena vindt telkens weer opnieuw plaats. Van de komst van het celibaat tot de branding van theologische diversiteit als ketterij. In de tijd van Constantijn, zo’n 3 eeuwen na haar dood, werd haar rol in de bijbel, samen met die van vele andere vrouwen, gebagatelliseerd. Constantijn was de eerste christelijke Romeinse heerser. Om het christendom te verspreiden bedacht hij een vorm van het christendom die populair zou zijn bij zijn soldaten. Haar meest recente heruitvinding als de geheime vrouw van Jezus, zoals in bijvoorbeeld Jesus Christ Superstar en De Da Vinci Code, laat zien dat het verdraaien van haar imago nog steeds aan de gang is.

Het is tevens belangrijk om te onthouden dat de vier evangeliën geen ooggetuigenverslagen zijn. Ze werden pas tientallen jaren na de dood van Jezus opgeschreven na verschillende mondelinge vertelsel van de verhalen. Dus als we lezen over Maria Magdalena in elk van de evangeliën krijgen we geen feitelijke geschiedenis, maar herinneringen van herinneringen. Zo wordt het moment in de bijbel waarop een anonieme vrouw met een 'slechte naam' de voeten van Jezus met zalf reinigt als teken van berouw, waarna zij door Jezus werd vergeven, vaak toegeschreven aan Maria Magdalena. Vanwege haar ‘slechte naam’ gaat men ervan uit dat zij een prostituee was, maar hier is geen bevestiging van, noch is het zeker of Maria Magdalena daadwerkelijk de vrouw was die hier wordt beschreven.

Deposizione


Meer geschiedenis? Lees Geschiedenis Magazine, met daarin alles over de opkomst en ondergang van eeuwenoude beschavingen, beleef de veldslagen die de geschiedenis veranderden en doe nieuwe ontdekkingen over de mannen (Karel de Grote, Willem van Oranje) en de vrouwen (Cleopatra, Maria van Bourgondië) die hun unieke stempel drukten op de geschiedenis.

Neem nu een abonnement! 


Maria’s minne

De dood van Jezus in de bijbel, waar Maria Magdalena nadrukkelijk wordt geïdentificeerd als een van de vrouwen die weigerde hem te verlaten, leidt tot veruit de belangrijkste opvatting over haar. Alle vier evangeliën noemen haar expliciet als aanwezig bij het graf, en in het evangelie van Johannes is zij de eerste getuige van de terugkeer van Jezus. Dit – niet haar berouw of seksuele ‘zondes’ – is de beste beschrijving van haar karakter. In tegenstelling tot de mannen die vluchtten, het geloof verloren en Jezus verraadden, bleven de vrouwen. En de belangrijkste onder hen was Maria Magdalena. Hoewel de christelijke herinnering deze loyaliteit verheerlijkt, is de historische context misschien minder nobel: de mannen in Jezus’ gezelschap werden waarschijnlijk eerder gearresteerd dan de vrouwen.

Verschijning van Jezus Christus aan Maria Magdalena

Misogynie

De houding van Jezus tegenover vrouwen met een seksuele geschiedenis was een van de dingen die hem onderscheidde van andere leraren van die tijd. Jezus behandelde vrouwen met respect en als gelijken. Nadat de evangeliën zijn geschreven – maar nog voordat het Nieuwe Testament als zodanig wordt gedefinieerd – werd echter Jezus’ afwijzing van de heersende mannelijke dominantie alweer gebagatelliseerd in de christelijke gemeenschap. In de evangeliën zelf ligt er een nadruk op het gezag van de twaalf apostelen, die allemaal mannen zijn. Niet geheel verrassend is het figuur dat de plaats van vrouwen in de kerk symboliseert, Maria Magdalena.

Dit alles brengt ons terug tot de vraag: wie was Maria Magdalena nou echt? Of beter: wat kunnen we eigenlijk weten over Maria Magdalena? De vroegste dialoog tussen Jezus en Maria Magdalena is waarschijnlijk de Dialoog van de Verlosser, een zwaar beschadigde gnostische tekst ontdekt in de Nag Hammadi bibliotheek in 1945. De relatief recente vondst van deze tekst laat zien hoe veel we waarschijnlijk (nog) niet weten over haar leven. Juist omdat haar imago zo vaak is verdraaid, is het moeilijk om te stellen wie Maria Magdalena nou écht was. De bijbel schildert een beeld van haar, maar hoe betrouwbaar is deze tekst bestaande uit decennia oude herinneringen die, afhankelijk van de tijdsgeest, op verschillende manieren wordt geïnterpreteerd, en waarschijnlijk niet het volledige verhaal verteld.

Penitent Magdalene

Zo veranderde Maria van Magdala, die begon als een krachtige vrouw aan de zijde van Jezus, in “de verloste prostituee en het christelijke model van bekering. Een kneedbaar figuur en effectief propagandawapen tegen haar eigen geslacht.”, zoals omschreven in het boek over haar leven van Susan Haskin. Natuurlijk zijn er ook verhalende redenen voor deze verandering. De menselijke aantrekkingskracht tot een verhaal dat de mogelijkheid van vergeving en verlossing benadrukte, speelde zeker een rol. Maar wat de anti-seksuele seksualisering van Maria Magdalena het meest dreef, was de mannelijke behoefte om vrouwen te domineren.

Bronnen:

Afbeeldingen:

Ook interessant: 

Rubrieken: 

Landen: 

Personen: 

Religie: 

Tijdperken: 

Onderwerpen: 

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

De wieg van de Zijderoute

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Vergeten D-Day: Italië, 1943

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!

Lees het eerste jaar Geschiedenis Magazine extra voordelig én kies een welkomstcadeau!

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.