De Nacht van de Lange Messen

Op 30 juni 1934 begon de Nacht van de Lange Messen, ofwel de Röhm-Putsch. In deze ‘nacht’, die overigens niet één nacht duurde maar drie dagen, werd de gehele top van de Sturmabteilung (SA) vermoord door de Schutzstaffel (SS). De SS profiteerde van deze zuivering het meest doordat zij meer macht kregen.

De Sturmabteilung

De SA begon in 1920 als een ‘knokploeg’ van de NSDAP (Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij), maar groeide uiteindelijk uit tot een paramilitaire eenheid. De organisatie kreeg wel vier miljoen leden, waarvan een aanzienlijk gedeelte militair was geweest tijdens de Eerste Wereldoorlog. De SA had goed meegewerkt aan Hitler’s gedachtegoed. Toch werd de SA steeds problematischer voor Hitler, met name na de machtsovername in 1933.

De Schutzstaffel

De SS werd in 1925 door Hitler opgericht. De organisatie diende als het persoonlijke lijfwachtkorps van Hitler en was in feite de elite-eenheid binnen de SA. De SS zou onder leiding van Heinrich Himmler uitgroeien tot een van de meest gevreesde organisaties binnen het naziregime.

Zuivering

Hitler probeerde met de Nacht van de Lange Messen zijn eigen partij te zuiveren. Hij stoorde zich aan de linkse sympathieën binnen de SA. Daarnaast wilde de SA de functie van de Wehrmacht, het officiële Duitse leger, overnemen. Hitler was bang dat de SA teveel macht zou krijgen. De leiding van de Wehrmacht was ook geen SA-fan en Hitler had het steun van het leger nodig. Om deze redenen gaf hij de SS de opdracht om o.a. de SA-top uit te schakelen. Tegen de buitenwereld stelde hij dat er binnen de SA plannen voor een staatsgreep waren en dat er een aantal homoseksuelen waren die uitgeroeid moesten worden. Toch werd niet alleen de top gezuiverd, maar ook het ledenbestand.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Doelwit van de Nacht

Minstens 85 belangrijke personen binnen de SA werden geliquideerd tijdens de Nacht, waaronder leider Ernst Röhm, één van de machtigste mannen tijdens de opkomst van de SA. Hitler wilde dat de SA onderdeel werd van het Duise leger, maar Röhm weigerde. Vanaf toen begon Hitler met samenzweringen tegen Röhm, die uiteindelijk leidde tot zijn dood tijdens de Nacht van de Lange Messen.

Daarnaast werden er ook een aantal personen uit de linkse vleugel van de NSDAP vermoord, onder wie Gregor Strasser, politicus en oprichter van de Berlijnse SA. Ook vooraanstaande anti-nazi’s waren doelwit van de Nacht, waaronder generaal en rijkskanselier Kurt von Schleicher. Hij wilde samenwerken met Strasser, Hitlers vijand, en bood hem het vicekanselierschap aan. Hij had alle macht en de volle steun van het leger. Hitler wilde hem uit de weg geruimd hebben. Een ander doelwit was journalist Fritz Gerlich. Gerlich was een criticus en tegenstander van Hitler, die een weekblad had opgericht tegen het nationaalsocialisme. Mede hierdoor werd hij slachtoffer van de nacht. Ook politicus en voormalig rijkscommissaris Gustav von Kahr was de sigaar, hij werd meegenomen naar een concentratiekamp en daar geëxecuteerd. Von Kahr had niet mee willen werken aan Hitler’s Bierkellerputsch, wat hem tot vijand maakte.

Gevolgen van de Nacht

De structuur van de NSDAP, en dus op den duur ook van de gehele Duitse staatsinrichting, was sterk gebaseerd op een aantal sleutelfiguren binnen die organisatie. Het vermoorden van deze mensen had dus zeker gevolgen op de invulling van de NSDAP. De SS werd enorm machtig en nam in feite de paramilitaire rol van de SA over. Het ledenbestand verloor minimaal 40% van hun leden. De overige leden verklaarden hun loyaliteit aan Hitler.

Ook kreeg Hitler het voor elkaar om de top van de Generale Staf van de Reichswehr te dwingen tot gehoorzaamheid. In 1938 ontstond de Blomberg-Fritschaffaire, waarmee ongehoorzamen uit de top werden verwijderd of gedegradeerd. De Wehrmacht was het enige instituut die nog niet genazificeerd was. Hitler was daarom ook bezig met het uitbreiden van de Waffen-SS. Het was de bedoeling dat zij de Wehrmacht zouden vervangen, maar dit proces was nog niet voltooid voor het einde van de oorlog.

Bronnen

• Duitsland Instituut: Nacht van de lange messen
• Historiek: Nacht van de lange messen (de Röhm-Putsch)
• Wikipedia: Nacht van de lange messen

Afbeelding

• Wikimedia Commons: Bundesarchiv Bild 102-14886