Herkomst van: "je moet niet over één nacht ijs gaan”
Als je wil aangeven dat iemand geen overhaaste beslissingen moet nemen, kun je zeggen dat diegene niet over één nacht ijs moet gaan. Maar wat wat betekent dat nou precies?
Het gezegde ‘je moet niet over één nacht ijs gaan’, is net zo goed een gezegde als een oude volkswijsheid. De betekenis laat zich raden: doe geen overhaaste en onvoorzichtige dingen, neem geen risico.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
De herkomst en de betekenis van dit gezegde laat zich raden. Na een nacht vorst, is het ijs op de sloten nooit dik genoeg om het gewicht van een mens te houden. Wie toch op het ijs stapt, zakt er vrijwel zeker doorheen. Ga dus niet over één nacht ijs, maar wacht nog even geduldig af tot het meer gevroren heeft en het ijs wat dikker is.
Ook als je het gezegde wat minder letterlijk neemt, kom je al snel tóch bij deze letterlijke verklaring uit. Het gezegde komt volgens het Van Dale Spreekwoordenboek van een oudere uitdrukking. Iets dat zeer onbetrouwbaar is, werd vaak aangeduid als iets van één nacht ijs. Waarmee werd dus werd bedoeld dat iets er wellicht mooi uitzag, maar niet betrouwbaar is.
Spreekwoorden – hoe zit het ook alweer?
Wij maken deze rubriek in samenwerking met Van Dale. De meeste informatie halen we uit het Van Dale Spreekwoordenboek, samengesteld door Dikke Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon. Daarin staan alle gangbare Nederlandse en Vlaamse spreekwoorden vind én hun geschiedenis, in woord en beeld.
Er zou mogelijk een nog ouder verhaal over het spreekwoord zijn, zij het dat dat geen directe herkomst is, maar meer een verklaring voor de volkswijsheden waar het gezegde uit voortkomt. Volgens het Spreekwoordenboek schreef Plinius de Oudere in zijn Naturalis Historia (70 na Christus) dat mensen aan de hand van het gedrag van dieren bepaalden of het ijs sterk genoeg was om er overheen te lopen. Pas als een vos veilig over het ijs had gelopen, waagden de mensen een poging. Dat had dan weer te maken met de intelligentie die men aan vossen toeschreef. Een vos zou pas het ijs op stappen als die zeker wist dat het ijs hem zou houden.
