Home » Reportage
Hesiodos en de Theogonia

Hesiodos en de Theogonia

Zeus, Hades, de Titanen en de Cyclopen, dit zijn maar enkele voorbeelden van bekende figuren uit de Griekse mythologie. Een belangrijke reden dat we vandaag de dag zoveel weten over deze mythische figuren is vanwege een eeuwenoud werk opgesteld door de Griekse dichter Hesiodos: de Theogonia.

Hesiodos

Hesiodos leefde rond 700 v.C. in Ascra, Boeotië (centraal-Griekenland). Heel veel weten we niet over deze Griekse dichter, al onthult hij wel enige persoonlijke details in zijn werken. Zo weten we dat zijn broer Perses heette, maar dat de band tussen Hesiodos en Perses niet goed was en dat zijn vader oorspronkelijk uit Cyme  (Zuid-Azië) kwam.

In het begin van zijn werk de Theogonia beschrijft Hesiodus hoe hij op een berghelling een ontmoeting had met de Muzen. Zij zouden hem de staf en de stem van een dichter hebben gegeven, om hem vervolgens te vragen over de goden te zingen. Vervolgens gaat hij in dit werk uitgebreid in op de ontstaansgeschiedenis en relaties van de verschillende Griekse goden. Een ander beroemd werk van Hesiodos is Werken en Dagen. Ook in dit werk wordt de mythische oorsprong van de aarde besproken, maar de focus ligt op lessen over moraliteit en het leven van de hardwerkende boer. Hesiodos zelf was ook een welgestelde boer, en geen aristocraat. Het feit dat Hesiodus geen aristocraat was, maakt zijn werk dan ook uitzonderlijk.

Hesiodos en de Theogonia

Hesiodos, Homerus en het Griekse pantheon

In de Archaïsche tijd ontwikkelde Griekenland zijn eigen literatuur. Hesiodos en zijn tijdgenoot Homerus worden vaak gezien als de fundamentele figuren achter de Griekse poëzie. De twee genoemde werken van Hesiodos, samen met de Homerische geschriften, behoren dan ook tot de vroegste geschreven bronnen van de Griekse oudheid. Vooral hun bijdrage aan de religieuze cultuur van de oude Grieken wordt als van belang gezien. Religie was in die tijd onlosmakelijk verbonden met het leven in een Griekse polis. Zo schreef de beroemde Griekse historicus Herodotus over de twee:

“Doch van waar ieder der goden gekomen is, en of zij allen altijd bestonden, en hoedanig zij zijn van gestalte, dat wisten zij niet tot eergisteren of gisteren om zoo te zeggen. Want Hesiodus en Homerus geloof ik, dat vier honderd jaren ouder waren dan ik, en niet meer; en dezen zijn het, die de afstamming der goden voor de Hellenen gemaakt hebben, en aan de goden hun namen gaven, en eerbewijzen en kunsten onder hen verdeelden en hun gestalten aanduidden. […]” (Herodotus, Historiën 2.53, vertaling door Ch. M. van Deventer)

Homerus en Hesiodos hebben niet echt het Griekse pantheon ‘uitgevonden’. Verhalen over de Griekse goden en hun ontstaansgeschiedenis bestonden al langer in de Griekse orale traditie. Toch hebben beiden een grote bijdrage geleverd. Homerus heeft ze voornamelijk antropomorf gemaakt, terwijl Hesiodos hun onderlinge relaties heeft uitgelegd.

Hesiodos en de Theogonia

De Theogonia

De Theogonia is geschreven in Dactylische hexameters. Deze vorm van dichten werd vaak gebruikt in de klassieke Oudheid, de Ilias en de Odyssee van Homerus zijn ook geschreven in Dactylische hexameters. Het werk focust zich op de geboorte van de goden, de oorsprong van de wereld en de relaties tussen de verschillende goden. De focus ligt op de Olympische god Zeus en hoe hij aan de macht kwam.

Volgens de Theognoia was er eerst enkel Chaos. Uit Chaos kwamen verschillende schepels voort, waaronder Erebus (duisternis), Nyx (nacht) en Gaia (aarde). Gaia kreeg twee zoons, Pontos (de zee) en Ouranos (de lucht). Het moment dat Gaia en Ouranos samenkwamen is volgens de Theogonia ook het moment dat tijd begon. Gaia en Ouranos kregen samen verschillende kinderen, waaronder de Titanen. Twee van deze Titanen, Kronos en Rhea, kregen samen ook meerdere kinderen, die staan vandaag de dag bekend als de Olympische goden. De meest bekende van deze goden was Zeus, wie zijn broers en zussen zou redden van hun verschrikkelijke vader Kronos.

De Theogonia is zeer gedetailleerd, er komen wel honderden verschillende namen in voor (alleen al de zeegod Nereus heeft vijftig verschillende dochters). Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat Hesiodos enkele van deze namen heeft verzonnen. In sommige van de relaties tussen de verschillende goddelijkheden is logica te ontdekken. Zo zijn Hypnos (slaap) en Thanatos (Dood) de kinderen van Nyx (nacht). Ongeacht of Hesiodos op sommige momenten mogelijk zijn eigen fantasie heeft gebruik, zijn werk de Theogonia is van onschatbare waarde voor hedendaagse historici en diende als inspiratiebron voor generaties van schrijvers en dichters.  

Bronnen:

Afbeeldingen:

  • Kronos verslaat zijn vader Ouranos. Giorgio Vasari [Public domain], via Wikimedia Commons
  • Een buste van Homerus. British Museum [Public domain], via Wikimedia Commons
  • De strijdwagen van Zeus, uit Verhalen van de Griekse Tragedies, 1879, door Alfred Church, via Wikimedia Commons

Ook interessant: 

Rubrieken: 

Beschavingen: 

Landen: 

Personen: 

Tijdperken: 

Onderwerpen: 

De wieg van de Zijderoute

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Piet Hein

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

GM 2 cover - nu in de winkel

Het tweede nummer van 2024 is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt

Lees het eerste jaar Geschiedenis Magazine extra voordelig én kies een welkomstcadeau!