Uitvinding van plastic

De plastic soep is één van de eerste dingen die opkomt als het over milieuproblemen gaat. Plastic is lastig te recyclen en blijft altijd op straat (of in de oceaan) liggen omdat het niet verteert. Aan de andere kant is het wel een goedkoop materiaal dat lang stevig blijft en handig is bij het verpakken van spullen. Hoe je het ook wendt of keert: plastic is bijna niet meer uit ons dagelijks leven te denken. Hoe is dit goedkope, maar schadelijke, materiaal ons huishouden ingekropen?

Natuurlijk rubber

De ontwikkeling van plastic kan worden herleid vanuit natuurlijke materialen, zoals kauwgom of natuurlijk rubber. Eén van de vroegste gebruiken van natuurlijk rubber valt in circa 1600 voor Christus, toen de Mesopotamiërs natuurlijk rubber gebruikten voor ballen, banden en beeldjes. Het duurde echter nog tot de 18e eeuw voordat het gebruik van rubber werd geïntroduceerd aan het westerse publiek.

Natuurlijk rubber

Toeval

De voorloper van plastic is polystyreen, wat in de volksmond ook wel bekend staat als piepschuim. Deze voorloper van plastic is bij puur toeval tot stand gekomen. De Duitse apotheker Eduard Simon ontdekte polystyreen in 1839 toen hij de stof isoleerde uit natuurlijke hars. Hij wist echter niet wat hij had ontdekt. Er was een andere wetenschapper nodig, namelijk Hermann Staudinger, om te beseffen dat Simons ontdekking, bestaande uit lange ketens van styreenmoleculen, een plastic polymeer was.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Vulkanisatie van rubber

Een belangrijke stap in het ontstaan van plastic is de vulkanisatie van rubber, oftewel de verharding en versteviging van rubber. Thomas Hancock vroeg in 1843 meerdere patenten aan voor de vulkanisatie van rubber. Dit proces hield in dat rubber en zwavel samen verwarmd werden bij ongeveer 155° C gedurende twee uur. Dit zou een hoornachtige vaste stof opleveren die 30 procent zwavel bevat.

Parkesine

In 1856 werd voor het eerst plastic geïntroduceerd dat door mensen is gemaakt, toentertijd bekend onder de naam van Parkesine, tegenwoordig noemen we het celluloid. Celluloid kan makkelijk gegoten en bewerkt worden en zou in het begin veelvuldig gebruikt zijn ter vervanging van ivoor. Celluloid is echter zeer brandbaar en de verbindingen zijn zo onstabiel, dat het nog maar weinig wordt gebruikt. Uitzonderingen zijn kleine dingen, zoals tafeltennisballetjes en gitaarplectrums. Alexander Parkes, de uitvinder van Parkesine, beschreef dit materiaal als een "harde, hoornachtige, elastische en waterbestendige substantie".

Gitaar plectrum

Volledig synthetische plastic

De Belgische chemicus Leo Baekeland meldde de eerste vorm van volledig synthetische plastic, namelijk bakeliet, door fenol en formaldehyde te gebruiken. Na de Eerste Wereldoorlog leidden verbeteringen in de chemische technologie tot een explosie aan nieuwe vormen van plastic. De massaproductie van plastic begon rond de Tweede Wereldoorlog, omdat deze industrie belangrijk was voor het winnen van de oorlog. De noodzaak om schaarse natuurlijke hulpbronnen te behouden, maakte de productie van synthetische alternatieven, zoals plastic, een prioriteit. Hierdoor groeide de plasticindustrie van de Verenigde Staten met wel 300% tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Zorgen om het milieu

Na de oorlog bleef de productie van plastic groeien. In 1954 werd geëxpandeerd polystyreen uitgevonden door Dow Chemical, wat gebruikt wordt voor de isolatie van gebouwen, verpakkingen en bekers. Verder was de ontdekking van PET-flessen in 1941 ook erg belangrijk, omdat dit één van de weinige kunststoffen is die in veel omstandigheden geschikt is als vervanging voor glas. Het optimisme voor plastic duurde echter niet lang. Plastic puin in de oceanen werd voor het eerst waargenomen in de jaren ‘60, een decennium waarin men zich steeds bewuster maakte van milieuproblemen. Door de toenemende zorgen om het milieu, verloor plastic zijn reputatie van een goedkoop, veilig en hygiënisch materiaal dat door de mens naar hun wil gevormd kan worden.

Het gebruik van plastic blijft vooralsnog een belangrijk onderdeel van veel van onze producten. Tegenwoordig wordt het recyclen van plastic aangeboden als oplossing voor het vervuilingsprobleem, maar recyclen is verre van perfect omdat een groot deel van het plastic alsnog in het milieu belandt. De plastic soep blijft nog steeds een belangrijk hedendaags probleem, wat Eduard Simon, die niet eens zijn eigen uitvinding met opzet deed, in 1839 waarschijnlijk niet had voorzien.