Achtergrond van 'een huishouden van Jan Steen'

Wanneer je vindt dat iemand een rotzooi van zijn huis of huiskamer heeft gemaakt, kun je dit uitdrukken door te zeggen: ‘Het lijkt hier wel een huishouden van Jan Steen.’ Deze uitdrukking bestaat waarschijnlijk al sinds de 17e eeuw en heeft, niet geheel verrassend, te maken met de bekende Nederlandse schilder Jan Steen, die leefde van 1625 tot 1679.

Jan Steen is geboren en getogen in Leiden. Hij kwam uit een redelijk welvarende Leidse familie en zijn vader was graanhandelaar. Jan Steen was een tijdgenoot van de nog bekendere Rembrandt Van Rijn (1606-1669) en werd al snel zelf schilder, na eerst in de leer geweest te zijn bij enkele andere bekende schilders, waaronder de Duits-Nederlandse schilder Nicolaes Knüpfer (1609-1655).

Carrière als schilder

Al snel ging Jan Steen zijn eigen schilderijen maken. Hij werd in 1648 opgenomen in een schildersgilde, het St-Lucasgilde. Jan Steen woonde en werkte echter niet alleen in Leiden. Zo verbleef hij een groot deel van zijn leven in Haarlem en was hij een tijdje de baas van een bierbrouwer in Delft. Dit ging hem overigens niet zo goed af als het schilderen, zijn brouwerij ging namelijk failliet. Aan deze periode uit zijn leven hebben we waarschijnlijk de uitdrukking ‘er is leven in de brouwerij’ te danken. Jan Steen was zakelijk sowieso niet al te succesvol; hij heeft zijn hele leven in de schulden gezeten.

Verschillende onderwerpen

Jan Steen schilderde veel verschillende taferelen. Zo heeft hij onder andere veel portretten, natuurtaferelen en religieuze scènes geschilderd. Hij schilderde onder andere een aantal zelfportretten die zeer bekend zijn geworden. Maar toch zijn deze portretten niet de schilderijen waaraan hij zijn grootste populariteit te danken had en heeft.

Beroemdste werk

Zijn bekendste werk bestaat namelijk vooral uit schilderijen van dagelijkse taferelen uit zijn eigen tijd, de 17e eeuw. Jan Steen schilderde het liefst op humoristische wijze de meest chaotische onderdelen van dit dagelijkse leven. Deze schilderijen worden tot op de dag van vandaag zeer gewaardeerd en hier hebben we dan ook de uitdrukking ‘een huishouden van Jan Steen’ aan te danken.

Huishouden van Jan Steen?

Er is veel gespeculeerd over de vraag of de chaotische taferelen uit zijn schilderijen nu werkelijk een afspiegeling waren van Jan Steens eigen manier van leven, maar betrouwbare bronnen hierover ontbreken helaas. Over deze vraag en over Jan Steen en zijn ‘huishouden’ is onder andere het onderstaande aan te raden boek geschreven.