De beroemdste troubadour, Bernart de Ventadorn

Bernart de Ventadorn: de middeleeuwse Elvis

De troubadours golden in de hoge middeleeuwen als dé toerende entertainers en vertolkers van wereldlijke muziek. Deze Zuid-Franse singer-songwriters avant la lettre trokken door Europa en brachten hun liederen aan hoven en op straat ten gehore. De troubadour Bernart de Ventadorn was de Elvis van de twaalfde eeuw: hij was in heel Europa bekend. Wie was deze superster-troubadour en wat was zijn muzikale invloed?

Volgens bronnen van mede-troubadour Uc van Saint Circ zou Bernart de Ventadorn rond 1135 zijn geboren als zoon van een ovenstoker op het kasteel Ventadorn in de Limousin in Frankrijk. Hij leerde hier dichten en componeren van zijn beschermheer, burggraaf Eble III. Zijn liefde voor Eble’s vrouw diende als grootste inspiratiebron voor zijn verzen. Eerder bewonderde hij haar slechts van een afstand, zoals dat hoorde volgens de regels van de hoofse liefde. Maar, de afstand tussen de twee werd steeds kleiner, tot de burggraaf jaloers werd en Bernart wegstuurde van zijn kasteel. Zo begon Bernart de Ventadorn aan zijn reizende bestaan als troubadour, dat hem zijn eeuwige faam opleverde.

Troubadour op liefdestour

Tijdens zijn omzwervingen door Europa trad Bernart de Ventadorn op aan veel hoven en andere plaatsen. Zo kwam Bernart terecht bij het hof van Eleonora van Aquitanië, de hertogin van Normandië. Zij was de kleindochter van Willem IX van Aquitanië, die vaak wordt vermeld als de oudst bekende troubadour. Eleonora werd zo’n grote fan van de muziek en verzen van Bernart de Ventadorn dat ze verliefd op hem werd – en hij op haar. Dit sprookje was echter van korte duur doordat Eleonora in 1154 trouwde met de Engelse koning Hendrik II.

Eleanora van Aquitanië

Bernart volgde Eleonora naar Engeland, waar hij aan het koninklijke hof voor een onbekende periode het muzikale entertainment verzorgde. Op zeker moment keerde Bernart terug naar Frankrijk, waar hij in dienst ging bij het hof van de graaf van Toulouse. Uiteindelijk trok hij zich terug in een cisterciënzer-abdij, waar hij in 1194 stierf.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Hitmaker van de Provence

Vandaag de dag wordt Bernart de Ventadorn nog steeds beschouwd als de belangrijkste troubadour van de geschiedenis. Dit komt vooral doordat hij andere troubadours tijdens en na zijn leven heeft geïnspireerd, en omdat een aanzienlijk deel van zijn muziek bewaard is gebleven. In totaal zijn er 45 gedichten en 18 muziekstukken van de hand van Bernart overgeleverd.

Het kasteel van Ventadour

Bij verre na de bekendste van zijn liederen is “Can vei la lauzeta mover”, dat in vertaling zoiets betekent als “Als ik de leeuwerik zie vliegen”. De tekst van het lied gaat over een verlangen naar zorgeloze verliefdheid, dat de ik-figuur vergelijkt met het lichte zweven van een vogel op een lentebries. Dit is typisch voor de poëzie van de hoge middeleeuwen, waarin vaak verwijzingen naar de natuur en dieren voorkwamen. De ik-figuur in dit lied is zich ervan bewust dat de liefde die hij voelt voor een onbereikbare dame waarschijnlijk onbeantwoord zal blijven, toch blijft hij naar haar verlangen. Het lied wordt nog steeds genoemd als voorbeeld van een typisch troubadourslied over hoofse liefde. Zo duurt de invloed en bekendheid van Bernart de Ventadorn voort tot op de dag van vandaag.

Muziekvoorbeeld: Can vei la lauzeta mover van Bernart de Ventadorn (twaalfde eeuw)