De ballonvaarder, de uitvinder en de kolonisator: het verhaal van de Indische luchtvaartpioniers

Al sinds de Renaissance probeert de mens beslag te leggen op de hemel. Vroege ontwerpen van vliegmachines en ballonnen bleken allemaal onsuccesvol. De Wetenschappelijke Revolutie gaf nieuwe hoop en langzamerhand leerde de Europeaan hoe hij zich letterlijk en figuurlijk kon verheffen boven zijn medemens. Enkel de westerse man was ontwikkeld genoeg om het luchtruim de kiezen, toch?

De eerste succesvolle vlucht vond plaats in het Frankrijk van 1783. De gebroeders Montgolfier toonden aan waar de moderne wetenschap toe in staat was. De reacties waren uitermate positief: wetenschappers, militairen en acrobaten zagen wel brood in de nieuwe uitvinding. Het nieuws bereikte ook de landen buiten Frankrijk: een jaar later vloog de eerste bemande ballon in Londen.

Eerste ballonvaart door Indische luchtruim

Het waren de Britten die de ballonvaart introduceerden in India. De eerste ballonvaart door het Indische luchtruim vond plaats in 1836 door een Britse avonturier. Het zou een lange tijd duren voordat Indiërs konden vliegen. In Indië was weinig productie van de gassen die nodig waren om een ballon op te laten stijgen. Vliegen bleef duur. De Britse koloniale geest sprak daarnaast zeer negatief over het Indische volk. De complexe kunst van het ballonvaren kon enkel begrepen worden door een westerling.

Indische acrobaat wordt ballonvaarder

Ballonvaarten waren echter bijzonder en trokken veel bekijks, zeker toen in 1889 de bekende ballonvaarder Persival Spencer de stad Calcutta aandeed. Eén Indiër in het bijzonder was enthousiast over de show. Een jonge acrobaat genaamd Ramchunder Chatterjee trok zijn stoute schoenen aan en vroeg Spencer om hem het vak van ballonvaarder te leren. Spencer ging akkoord. Chatterjee werd de eerste Indische ballonvaarder, hij vloog samen met zijn mentor.

Bestrijd de bevooroordeelden

Chatterjee had de smaak echter te pakken. Op vier mei 1889 vloog hij voor het eerst alleen. Hij maakte plannen om als eerste Indiër een parachutesprong te maken, een gevaarlijke onderneming in die tijd. Westerse kranten waren aanvankelijk zeer negatief over de acrobaat, The Bengal Times schreef dan ook dat het zeer waarschijnlijk was dat Chatterjee spijt zou krijgen van zijn eigen sprong. Ná de succesvolle sprong was deze toon veranderd en vrij vertaald schreef de krant: ‘Ramchumber Chatterjee heeft, nadat hij voortdurend was beledigd, enkel en alleen omdat hij behoort tot het Bengaalse ras, overleefd. [De ballonvaarder] is erin geslaagd zijn beledigers te verwarren na de succesvolle sprong van afgelopen zaterdag’ Een jaar later besloot hij de lat hoger te leggen. Niet enkel zou hij opstijgen, hij zou ook een levensgevaarlijke parachutesprong wagen. Dit gebeurde op 22 mei 1890, het opstijgen en springen trok veel bekijks, onder andere de ambassadeur van China waren aanwezig. De sprong was een groot succes.

 De dappere Bengaalse ballonvaarder

Indische en Europese kranten waren vol lof. Er werd geschreven over de dappere Bengaalse ballonvaarder. Zijn heldhaftigheid werd geprezen en motiveerde Chatterjee om door te gaan. Hij zou nog veel optreden. Ook kreeg hij de kans om zijn kunsten te vertonen aan de Onderkoning van India, het hoogste Britse gezag in Brits Indië.

Het symbool voor India

Chatterjee vond navolging van andere Bengaalse waaghalzen. Er waren meerdere mannen én vrouwen (waaronder Chatterjees dochter) die probeerden de hemel te veroveren. De Bengaalse trots groeide. Niet alleen hadden Indiërs laten zien dat ze dapper waren, ook de Europese kranten moesten erkennen dat de Bengalen tot meer in staat waren dan altijd werd aangenomen.

 Een obscure opvolger

Chatterjee was niet de enige Indiër die probeerde om het land te verruilen voor de lucht. Rond dezelfde tijd leefde de Indische luchtvaartpionier Shivkar Bapuji Talpade, afkomstig uit Mumbai. Waar Chatterjee met zijn acrobatiek probeerde om publiek te verbazen was het Talpade die geldt als één van de eerste experimentele vliegeniers uit de wereldgeschiedenis.

 Talpade bouwt een mythische vliegmachine

Talpade bouwde in 1895 een onbemand vliegend voertuigje. Hij was geïnspireerd door een oude Indiase mythe, die een hemelstrijd tussen goden beschreef. Hij was ook geïnspireerd door de moderne wetenschap. Hij las over de bestaande kennis over luchtdruk, ballonvaart en de vroegste vliegexperimenten. Hij poogde een mythisch voertuig te reconstrueren en te laten vliegen met de kennis die hij had.

Het einde der feiten

Hier houden de feiten echter op. In de vorige eeuw is Talpade uitgeroeid tot een welhaast mythisch persoon. Zijn prestaties werden per verhaal grootser en spectaculairder. Hij zou mogelijk het voertuigje zelf bestuurd hebben, ook zou hij een hoogte van 1500 meter hebben bereikt. Dergelijke verhalen kunnen echter met een korrel zout genomen worden. Anders dan Chatterjee kreeg Talpade maar weinig aandacht. Talpade probeerde echter zélf een vliegend voertuig te maken, dit was in zijn tijd ongekend. Talpades voertuig heeft waarschijnlijk nooit gevlogen. Chatterjee daarentegen wist mensen te verbazen met zijn vaardigheden. De namen van Chatterjee en Talpade verdienen het beiden om te worden onthouden. In hun ontdekkingsreis naar de hemel gaven ze een voorbeeld aan de onderdrukten. Een voorbeeld dat, gezien de ambitieuze projecten in het huidige India, gretig wordt gevolgd.