De claims op de Noordpool

Op 15 december 2014 dient Denemarken een claim in bij de VN. Het land maakt aanspraak op een stuk zeebodem via Groenland, dat Deens is. Aan Groenland zit volgens de Denen een bergketen vast, die over de Noordpool loopt. Daarmee willen ze aantonen dat de Noordpool bij groenland hoort en dus Deens is. Al honderden jaren proberen mensen gebruik te maken van de gebieden rond de Noordpool.

Vikingkolonies op Groenland

Ergens in de tiende eeuw kwamen de eerste Vikingen aan op Groenland. Volgens de Groenlandse Saga zou Erik de Rode de eerste Europeaan zijn die in Groenland voet aan wal zette. De klimatologische omstandigheden waren anders dan nu. Het land was groener dan nu. Daardoor had de kolonie in eerste instantie succes, de bevolking groeide. Aan het begin van de twaalfde eeuw werd Groenland een zelfstandig bisdom. Ongeveer een eeuw later accepteren de kolonisten de zeggenschap van de Noorse koning. De Kleine IJstijd maakte echter een einde aan de Noorse kolonies op Groenland. Wel bleven er verschillende groepen Inuït, afkomstig uit het huidige Canada en Alaska achter.

Zoektochten naar de Noordelijke Passage

In de zestiende eeuw werden de scheepvaartroutes naar Azië beheerst door de Spanjaarden en de Portugezen. In een poging een route te vinden die korter was en niet door anderen beheerst werd, werden aan het einde van de zestiende eeuw expedities uitgerust met het doel een scheepvaartroute via het noorden te vinden. De expedities, onder leiding van Willem Barentsz en Henry Hudson kwamen echter niet verder dan Nova Zembla en de Hudsonbaai. Beide ontdekkingsreizigers lieten het leven bij hun expeditie.

Walvisvaart

Nederlandse walvisvaarders door Abraham Storck (1690)

De zoektocht naar een geschikte vaarroute hield op, maar het gebied bleef populair bij walvisvaarders. Met de redelijk bereikbare eilandengroep Spitsbergen als uitvalsbasis bleven zij actief in het gebied. De Arctische winters maakten het echter onmogelijk om de eilandengroep permanent te koloniseren. Tegen de achttiende eeuw waren de walvissen rond Spitsbergen bijna uitgeroeid. Daarmee eindigde ook de interesse in het gebied. De walvisvaarders trokken naar elders. Alleen nog een enkele pelsjager bleef actief in het gebied.

Herontdekking van Groenland

De interesse in Groenland bleef. Toen het klimaat weer wat opwarmde, landden er zo nu en dan walvisvaarders op de oostkust van Groenland om er vers drinkwater in te slaan. Vanaf het begin van de achttiende eeuw probeerden de Noren weer contact te leggen met de oude koloniën. Daarmee verschenen er weer Europese kolonisten in het gebied. Noorwegen was op dat moment nog in een personele unie met Denemarken. Nadat die unie ophield te bestaan, bleef Groenland wel Deens gebied.

Eerste mensen op de Noordpool

In de negentiende eeuw werd de interesse in het poolgebied steeds groter.
Spitsbergen en Groenland werden uitvalsbases voor nieuwe expedities naar de Noordpool, dat gold als een van de laatste stukken aarde die nog niet in kaart waren gebracht. Amerikaanse, Canadese en Noorse expedities gingen naar het noorden. Dat ging met wisselend succes. De Amerikaan Robert Peary bracht het noorden van Groenland in kaart en claimde in 1909 de Noordpool als eerste mens bereikte te hebben. Dat verhaal wordt tegenwoordig in twijfel getrokken. De afstanden die in de dagboeken beschreven staan zouden echter onmogelijk zijn.

Een andere Amerikaan, Fredrick Cook claimde eerder te zijn, maar ook zijn verhaal wordt niet geloofd. In de jaren ’20 van de twintigste eeuw werden er nieuwe expedities opgezet. Dit keer met vliegtuigen. Roald Amundsen, vloog in 1926 met het luchtschip Norge over de pool, maar landde niet. De Rus Somov deed dat in 1948 wel. De uitvinding van de nucleaire onderzeeër in de jaren ’50 blies de poolexpedities nieuw leven in. In 1956 voer de Amerikaanse onderzeeër Nautilus onder het pakijs door over de pool.

De Noordpool in de 21e eeuw

In de 21e eeuw is de belangstelling voor de Noordpool onverminderd groot. Er is berekend dat in de zeebodem onder het ijs grote voorraden grondstoffen zoals steenkool, olie en gas moeten zitten. Nu het ijs zich steeds meer terug lijkt te trekken lijkt het erop dat die voorraden op den duur bereikbaar worden. Ook lijkt het erop dat de scheepvaartroutes waar Barentsz en Hudson tevergeefs naar zochten, bevaarbaar worden. De Noordpool verandert van ontoegankelijke ijswoestijn in een gebied waar verschillende landen claims op leggen.

Juridische status van de Noordpool

Over de juridische status van het gebied wordt nog flink geruzied. Groot vraagstuk daarbij is, of de wateren die onder het ijs vandaan komen, internationaal zijn, of dat ze binnen de territoriale wateren vallen. En als dat laatste het geval is, van wie zijn ze dan? Niet minder dan vijf landen claimen (delen van) het poolgebied. In 2007 plantte een Russische onderzeeër een vlag op de zeebodem. Niet veel later deed ook Canada een claim op het poolgebied. Nu volgt Denemarken met een claim bij de VN.