De geschiedenis van de seismologie

In de nacht van 23 op 24 augustus 2016 vond er een aardbeving plaats in Italië, er vielen tientallen doden bij deze aardbeving met de kracht van 6.0 op de schaal van Richter. De zware aardbeving overdonderde en verraste de inwoners van de dorpjes Amatrice en Accumoli compleet. Ook seismologen zeggen dat zij deze beving niet hadden kunnen voorspellen. Italië ligt op twee breuklijnen waardoor er soms aardschollen (platen) op elkaar kunnen botsen. Al zo lang als de aarde bestaat zijn er aardbevingen, mensen hebben al sinds de Oudheid geprobeerd om deze aardbevingen te voorspellen en begrijpen. Lees hier meer over de geschiedenis van de seismologie, de wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van aardbevingen.

Mythologische verklaringen voor aardbevingen

In de vroege culturen werden aardbevingen vaak op dezelfde wijze verklaard zoals alle andere natuurrampen: ze waren het gevolg van goddelijke krachten. Zo dacht men in het koude Siberië dat de aarde rustte op slede met daarop de god Tuli. De slede werd getrokken door honden die luizen hadden. Als de honden in hun vacht krabden, schudde de aarde even. In West-Afrika ging het verhaal dat de aarde een platte schijf was die in evenwicht gehouden werd door aan de ene kant een enorme berg en aan de andere kant een reus. De lucht werd omhoog gehouden door de vrouw van de reus. De aarde schudde als de reus de aarde even losliet om zijn vrouw te kunnen omhelzen.

Chinese en Griekse seismologie

In het oude Griekenland en China werden er ook andere, natuurlijke, verklaringen gezocht voor het ontstaan van aardbevingen. De Griekse filosoof en wetenschapper Aristoteles, die leefde in de 4e eeuw v.Chr, dacht dat aardbevingen zouden ontstaan door de botsing van ondergrondse luchtstromen. Hierdoor zouden deze winden naar de oppervlakte geforceerd worden en zo een beving veroorzaken. In het jaar 132 n.Chr. vond de Chinese astronoom en wiskunde Zhang Heng de seismograaf uit. In deze tijd heerste nog het algemene geloof dat aardbevingen China troffen als het land niet juist geleid werd, maar Zhang Heng overtuigde de leiders van de Oostelijke Han-dynastie van een natuurlijke oorzaak achter de aardbevingen. Met zijn seismograaf kon Zhang aardbevingen detecteren en zelfs aangeven in welke windrichting deze plaats hadden gevonden.

Aardbeving van Lissabon

Lange tijd bleven de verklaringen van Aristoteles voor bevingen in Europa gangbaar. De ontdekking van de Chinese seismograaf bereikte Europa niet tot in de vroegmoderne tijd. De ontwikkeling van de seismologie kwam in Europa pas echt op gang toen het continent opgeschrokken werd door een zware aardbeving die de Portugese stad Lissabon verwoestte. Deze beving, die Lissabon trof op 1 november 1755, was één van de meest vernietigende en dodelijke aardbevingen in de geschiedenis. De beving, met waarschijnlijk een kracht van 9 op de schaal van Richter, werd gevolgd door een tsunami en een brand die de stad totaal in as legde. De aardbeving, waarvan de naschokken door heel Europa gevoeld konden worden, veroorzaakte veel vragen bij filosofen en wetenschappers. De seismologische wetenschap zette haar eerste stappen. Wetenschappers stelden voor het eerst verklaringen voor waarbij de oorzaak niet per se meer gezocht werd in de bevingen zelf, maar dat een aardbeving veroorzaakt werd vanaf een specifieke locatie.

Begin ontwikkeling van de seismologie in de 19e eeuw

Na de aardbeving in Lissabon begon men met het bijhouden en observeren van aardbevingen. Voor de oorzaken van aardbevingen tastten wetenschappers nog steeds in het duister. Verklaringen werden gezocht in allerlei verschillende hoeken. Met de opkomst van elektriciteit en het buskruit vermoedden sommigen dat aardbevingen het resultaat waren van ondergrondse explosies. Andere wetenschappers zochten verklaringen in de seizoenen en maanstanden. In de 19e eeuw werden seismologen steeds verder ontwikkeld en werden ze fundamenteel verbeterd. De Italiaanse elektromagnetische seismoloog was een grote verbetering waardoor bevingen systematische geregistreerd konden worden. In Japan werd de gevoeligheid van de seismologen verhoogd waardoor er ook kleinere bevingen waargenomen konden worden. Pas in de 20e eeuw ontwikkelden wetenschappers theorieën dat de aardkorst samengesteld was uit verschillende delen en dat dit losliggende ‘platen’ waren die konden botsen en zo bevingen veroorzaakten. Met deze wetenschap werd de seismologische wetenschap verder uitgebreid. Er kwamen betere meetinstrumenten en de ontwikkeling van de schaal van Richter, waarmee de kracht van een aardbeving kan worden vastgesteld. Echter, blijft het voorspellen van een aardbeving nog altijd erg lastig en vaak niet mogelijk. De natuur blijft nog altijd onvoorspelbaar en ongrijpbaar.