De weerwolf van Bedburg, Peter Stumpp

Op 31 oktober is het Halloween en denken mensen al vlug aan monsters en weerwolven. Weerwolven zijn populaire figuren in oude legendes en moderne griezelverhalen. Nu zijn het griezelige fantasiefiguren, maar in de zestiende eeuw geloofden mensen dat weerwolven daadwerkelijk bestonden. Er vonden zelfs echte weerwolfprocessen plaats, waarbij mensen werden veroordeeld. Een bekende uit de geschiedenis is het proces van de Duitse Peter Stumpp. Op 31 oktober 1590 werd hij ter dood veroordeeld nadat hij bekend had veertien kinderen en twee vrouwen vermoord te hebben. Ook gaf hij toe dat hij een weerwolf was en een pact met de duivel had gesloten.

Het Duitse plaatsje Bedburg, niet ver van Keulen, was tegen het einde van de zestiende eeuw in de ban van een reeks gruwelijke moorden. In een periode van vijfentwintig jaar werden meerdere kinderen, een aantal zwangere vrouwen en tientallen stuks vee bloederig vermoord. De kadavers en lijken die werden gevonden, vertoonden volgens de verhalen sporen van vraat. De bijgelovige bevolking van het plaatsje dacht al snel aan een weerwolf en toen die conclusie getrokken was, duurde het niet lang voordat Peter Stumpp werd aangewezen als verdachte.

Peter Stumpp

Stumpp was een grootgrondbezitter die even buiten het dorp woonde en was allesbehalve geliefd bij zijn buren. Stumpp was als grondeigenaar relatief welvarend, terwijl de bevolking van Bedburg regelmatig kampte met voedseltekorten. Er gingen ook verhalen rond over diverse ontuchtschandalen waarbij Stumpp de dader zou zijn. Ook zou hij een incestueuze relatie met zijn dochter hebben. Daarnaast ontstonden er ook steeds meer verhalen waarin gehint werd dat Stumpp de weerwolf zou zijn. Stumpp zou vaak gezien zijn in de buurt van de moorden en bovendien wisten getuigen te vertellen dat de wolf zijn linkervoorpoot miste, net als Stumpp, die zijn linkerhand miste.

Weerwolfjagers trokken eropuit om het beest te vangen en slaagden bijna. Volgens verslagen werd het monster in het dorp bijna ingesloten, maar wist te ontsnappen en een bos in te vluchten. Terwijl de jagers het dier achtervolgden, dook aan de bosrand Stumpp op. Meer bewijs hadden de dorpelingen niet nodig. Stumpp werd opgepakt.

Proces en executie

Stumpp werd net zo lang gemarteld totdat hij, waarschijnlijk om de martelingen te laten stoppen, alles opbiechtte. Hij gaf toe dat hij vanaf zijn twaalfde al zwarte magie bedreef en later zelfs een pact met de duivel had gesloten. De duivel zou hem een riem gegeven hebben waarmee hij in een wolf kon veranderen. Hij bekende dat hij als wolf de veertien kinderen, waaronder zijn eigen zoon, en twee vrouwen vermoord had. De riem die hem de kracht gaf om van gedaante te wisselen, werd nooit gevonden.

Stumpp werd na zijn bekentenis gruwelijk terechtgesteld. Hij werd vastgebonden op een karrenwiel, zijn vel werd met een gloeiendhete nijptang van zijn lichaam gestroopt en zijn ledematen werden gebroken met een botte bijl. Na die marteling werd zijn hoofd afgehakt en zijn lichaam verbrand. Zijn hoofd werd met een staak op het wiel gevestigd en midden in het dorp tentoongesteld. De dorpelingen waren ervan overtuigd dat de dochter van Stumpp en zijn maîtresse beiden medeplichtig waren aan Stumpps misdaden en ook zij werden gemarteld en geëxecuteerd.

Hoe zat het echt?

Dat Stumpp echt een weerwolf was is natuurlijk zeer onwaarschijnlijk, maar door wie of wat al deze kinderen en vrouwen dan wel zijn vermoord, blijft een raadsel. Sommigen bronnen beweren dat Stumpp geen weerwolf, maar een psychopathische seriemoordenaar was. Hij zou een huid van een wolf hebben gedragen om zijn slachtoffers angst aan te jagen en zo zou de legende van de weerwolf ontstaan zijn.

Anderen historici denken dat hij puur als zondebok gebruikt werd. De veroordeling van Stumpp vond plaats in een periode waarin heksenvervolging en weerwolfprocessen tot een hoogtepunt kwamen in Europa. In deze periode van stijgende spanningen tussen katholieken en protestanten werden ketters vaak beschuldigd van hekserij, zwarte magie of aanverwante zaken zoals weerwolverij. Beschuldigden werden vaak gebruikt als zondebok voor alles wat fout ging in een gebied of stad. Of hier bij Peter Stumpp ook sprake van was, is niet met zekerheid te zeggen, omdat veel informatie over hem en zijn proces verloren is gegaan.

Het verhaal van het weerwolvenproces tegen Stumpp, is vooral bekend door een Engels pamflet uit de late zestiende eeuw dat een vertaling zou zijn van Duitse pamfletten uit diezelfde tijd. In de Engelse tekst staan verschillende details en getuigenverklaringen, inclusief de gravure waarop de marteling en executie zijn afgebeeld. De Engelse versies werden aan het begin van de twintigste eeuw gevonden, de Duitse originelen zijn echter nooit gevonden. Toch gaan historici ervanuit dat de Engelse teksten wel degelijk gebaseerd zijn op Duitse bronnen. Zo komen er in de documenten namen voor, die verder alleen in archieven uit de omgeving van Keulen - en dus Bedburg – voorkomen.