Falklandoorlog

“We kunnen het bestaan van deze koloniale enclave in de 20e eeuw niet langer toestaan”, aldus de Argentijnse presidente Christina Kirchner over de Britse Falklandeilanden. Al sinds de 19e eeuw eist Argentinië de kleine archipel voor zichzelf op. Op 2 april 1982 resulteerde dit conflict zelfs in een militair treffen: de Falklandoorlog.

De Falklandeilanden werden ontdekt in 1592 door de Britse zeevaarder John Davis. Ruim 150 jaar later waren het eveneens de Britten die het eiland koloniseerden en onderdeel maakten van hun wereldrijk. Toch besloot Argentinië, dat sinds 1816 onafhankelijk was van Spanje, vanaf 1833 de eilanden op te eisen.

Onrust in Argentinië

Aan het begin van de jaren ’80 was er sprake van grote onrust binnen Argentinië. In een poging om de aandacht af te leiden van alle interne problemen, waaronder een zware economische crisis, besloot de nieuwe president Leopold Galtieri daarom de aandacht te vestigen op het conflict rondom de Falklandeilanden. Door een beroep te doen op de nationalistische gevoelens van de Argentijnen hoopte hij de steun voor zijn regime te herstellen. Daarnaast was de zwakke militaire aanwezigheid van de Britten in het gebied een signaal voor de Argentijnen dat Groot-Brittannië de eilanden nauwelijks zou verdedigen. 

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Oorlogsverklaring

Op 2 april 1982 voerde het Argentijnse leger een invasie uit op de Falklandeilanden. De kleine eenheid Britse mariniers op de eilanden, bood vooral symbolische tegenstand, maar vanaf het moment dat de eerste Argentijnse soldaten op de eilanden landden, was duidelijk dat de Britse verdedigers niet waren opgewassen tegen de Argentijnse invasiemacht. Het nieuws van de succesvolle invasie werd in Argentinië enthousiast ontvangen. Duizenden gingen uitzinnig de straat op om de invasie te vieren.

Maar in tegenstelling tot de verwachtingen van de Argentijnen besloot Groot-Brittannië de eilanden wel te verdedigen. De Britse premier Margaret Thatcher besloot een expeditiemacht van 127 schepen naar het gebied te zenden om een einde te maken aan de bezetting van de eilanden. Toch beschouwde de Amerikaanse marine een herovering van de eilanden door de Britten als een ‘militaire onmogelijkheid’. Dit kwam met name door de luchtsuperioriteit van de Argentijnen, die beschikten over 122 vliegtuigen en op de Falklandeilanden zelf gebruik konden maken van een vliegveld. De Britten waren afhankelijk van vliegdekschepen, die veel minder vliegtuigen mee konden nemen. 

Luchtaanvallen

Maar de Britse regering van Tatcher liet het er niet bij zitten. De eerste weken van de oorlog bestonden voornamelijk uit bombardementen, met afwisselend succes voor beide partijen. De RAF verzamelde een vloot bommenwerpers en liet die in een enorme missie de halve wereld over vliegen, om de landingsbanen van het vliegveld op de Falklandeilanden te bombarderen, waardoor het vliegveld onbruikbaar werd. Rondom de eilanden werd een verboden zone afgekondigd en de Britten kondigden aan dat elk schip dat die zone binnen zou varen, zonder waarschuwing beschoten kon worden. 

Op 2 mei slaagden de Britten erin het Argentijnse schip de ‘Generaal Belgrano’ met een torpedo van een onderzeeër te laten zinken. De aanval resulteerde in 320 slachtoffers. Een groot deel van de slachtoffers viel door onderkoeling. Veel bemanningsleden die de aanval overleefden, gingen aan boord van reddingsvlotten, maar door de harde wind werden die vlotten alle kanten op geblazen. Veel van die vlotten werden pas dagen later teruggevonden.

Hierop werd besloten de Argentijnse vloot terug te trekken en deze niet meer in te zetten. Die aanval was controversieel, want het Argentijnse schip bevond zich buiten de verboden zone, al verklaarde de kapitein van de Generaal Belgrano later zelf dat hij de aanval 'legitiem' vond. Het schip was een oorlogsschip in een oorlog.

Twee dagen na de aanval op de Genraal Belgrano sloeg Argentinië terug met een raketaanval op het schip de ‘HMS Sheffield’, met 20 dode Britten als gevolg. Het was voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog dat de Royal Navy een schip verloor door oorlogshandelingen en dat nieuws kwam hard aan in Groot-Brittannië. Voor de regering, maar vooral voor de gewone Britten was nu duidelijk dat het écht oorlog was en dat er Britten zouden sneuvelen. De Royal Navy vreesde dat het niet bij de aanval op de HMS Sheffield zou blijven. Als de Argentijnen een soortgelijke aanval op een vliegdekschip zouden lanceren, zou de missie zo goed als zeker mislukken.  Het grootste deel van de Britse vloot besloot zich daarop ook buiten het bereik van de Argentijnse luchtmacht terug te trekken.

Falklandoorlog escaleert

Echter, niet alle schepen konden buiten het bereik van de Argentijnse vliegtuigen blijven. De schepen die de Britse soldaten aan land moesten brengen, en de schepen die die vloot moesten beschermen, lagen een groot deel onder vuur van de Argentijnse luchtmacht. De Argentijnse piloten oogstten wereldwijd bewondering toen zij laag over zee en laag over de eilanden de Britse schepen aan bleven vallen, terwijl de Britse luchtafweer hen van alle kanten bestookte. Met wisselende successen. De Argentijnen wisten meerdere Britse schepen te raken. In totaal wisten de Argentijnse piloten zeven Britse schepen tot zinken te brengen, terwijl ze zelf 22 vliegtuigen verloren. Bijzonder pijnlijk voor de Britten was het verlies van het schip Atlantic Conveyor. Dat had bijna alle Britse transporthelikopters aan boord. Een ander pijnlijk verlies leden de Britten door een aanval op het troepentransportschip Sir Galahad. Dat werd getroffen door Argentijnse bommen, vlak voordat het soldaten van de Welsh Guards aan land wilde zetten. Daardoor zat het schip bomvol soldaten, van wie er 48 omkwamen.

De Britse verliezen hadden nog veel hoger kunnen zijn. Dertien keer werd een schip getroffen door een bom die niet af ging. Achteraf bleek dat de Argentijnse piloten veel lager vlogen, dan waar hun bommen op waren afgesteld. Achteraf verklaarde een hoge Britse marineofficier dat als de Argentijnen zes beter afgestelde onstekers hadden, de Britten de oorlog waarschijnlijk verloren zouden hebben. 

Op 21 mei brak daarop de volgende fase van de oorlog aan en begonnen de grondgevechten. Terwijl de Britse vloot op weg was van Europa naar de eilanden, hadden de Argentijnen hun troepen verwisseld. Bestond de invasiemacht die in april de eilanden aanviel voor een groot deel uit elitetroepen, nu bestond een groot deel van het garnizoen uit dienstplichtigen. Desondanks was het nog altijd een formidabele bezettingsmacht. Het Argentijnse leger was getraind en grootendeels uitgerust door het Amerikaanse leger.

Britse overwinning

In eerste instantie ontmoetten de Britten weinig weerstand. De Britten gingen aan land op plekken die nauwelijks verdedigd waren. Maar naarmate de troepen dichter bij belangrijke plekken kwamen, nam de weerstand toe. Voor beide strijdende partijen waren de omstandigheden zwaar. De winter op het zuidelijk halfrond was ingevallen en de temperaturen waren laag, terwijl de wind ongenadig hard waaide. Door het verlies van de helikopters moesten de Britse soldaten grote stukken te voet door open terrein afleggen. De zware omstandigheden kostten de Britten veel gewonden en zieken. Voor het eerst sinds de Eerste Wereldoorlog moesten de Britse militaire dokters soldaten met loopgravenvoet behandelen. Vaak zat er voor de Britten niets anders op dan de Argentijnse posities simpelweg te bestormen en meerdere keren liep het uit tot man-tot-man-gevechten in schuttersputjes en loopgraven waar de soldaten elkaar met handgranaten en bajonetten te lijf gingen. Op 14 juni gaf het Argentijnse garnizoen van Stanley zich over en werd er een staakt-het-vuren afgekondigd.

In totaal kwamen er 907 mensen om in het conflict om de Falklandeilanden. 

Nasleep van de Falklandoorlog

De snelle Britse overwinning resulteerde in een toename in populariteit van premier Thatcher. De Argentijnse nederlaag betekende echter nog meer onrust in het land en bespoedigde uiteindelijk de val van het militaire regime. In 1989 werden de relaties tussen beide landen weer hersteld, maar echt opgelost werd het conflict nooit. Tot op de dag van vandaag handhaaft Argentinië dan ook haar claim op de Falklandeilanden.

Een ander gevolg van de oorlog zijn mijnenvelden. Op veel plekken op de eilanden werden tijdens de oorlog landmijnen neergelegd. Het duurde nog tot 2020 voordat de laatste landmijnen onschadelijk waren gemaakt. 

Afbeelding:

HMS Antelope rookt na een Argentijnse aanval. [Public domain], via Wikimedia Commons