Geschiedenis van de mannelijke besnijdenis

Over de precieze historische oorsprong en functie van de besnijdenis bestaat geen zekerheid. Wat wel duidelijk is, is dat het gebruik al eeuwen bestaat. Historici hebben verschillende theorieen waarom dit gebruik onstond.

Mogelijk ontstond het gebruik al in de prehistorie en deed het dienst als overgangsritueel voor jongens die de volwassen leeftijd bereikten. Er zijn echter ook historici die denken dat de besnijdenis werd ingezet als middel om de seksuele (masturbatie-) drang van jonge mannen te beperken. Een derde theorie stelt dat het fenomeen ontstond uit hygiënische overwegingen, met name in culturen waar regelmatig baden niet gebruikelijk was.

Oude Egypte

Het oudst gedocumenteerde voorbeeld van een besnijdenis is teruggevonden op een tombe in Saqqara, afkomstig uit het Oude Egypte. De graftekening, die stamt uit ongeveer 2340 voor Christus, toont een Egyptische man die besneden wordt door twee slaven. Verder bevat het reliëf ook nog twee inscripties: ‘De zalf is bedoeld om het wat gemakkelijker te maken’ en ‘Houd hem vast zodat hij niet valt’. Ook het oudste geschreven document over het gebruik is afkomstig uit Egypte. In de 23e eeuw voor Christus schreef de Egyptenaar Uha over een rituele massabesnijdenis, waarbij hij samen met 120 andere mannen tegelijkertijd werd ontdaan van zijn voorhuid.

Besnijdenis bij de Grieken

In tegenstelling tot de Egyptenaren ontwikkelden de Oude Grieken juist een sterke afkeer van de besnijdenis. Zij hadden namelijk grote bewondering voor de natuurlijke schoonheid van de mens, en beschouwden het besnijden van een penis als de mutilatie van een perfect orgaan. In de Griekse kunst werden dan ook alleen onbeschaafde figuren, waaronder de satyrs en de barbaren, afgebeeld zonder voorhuid.

Besnijdenis bij de Romeinen

In de Romeinse samenleving waren besnijdenissen eveneens zeldzaam. Alleen onder de Joden in het rijk was het gebruik vanwege religieuze overtuigingen nog wel verplicht. Het ontbreken van een voorhuid werd zelfs gezien als een manier om een Jood te identificeren. Zo schrijft de Romeinse historicus Seutonius over een rechtszaak waarbij een 90-jarige man op last van de rechter werd ontdaan van al zijn kleding, om zo aan de hand van zijn geslachtsdeel te controleren of hij wel of niet schuldig was aan het ontduiken van de Joodse belasting.

Religieus gebruik in de middeleeuwen

Ook in de middeleeuwen bleef de besnijdenis alleen gebruikelijk binnen religieuze kringen. Zo nam een aantal Christelijke gemeenschappen de traditie over van de Joden, aangezien Jezus Christus, die geboren werd als Jood, eveneens besneden was. De katholieke kerk stond echter afwijzend tegen het gebruik om het in 1442 zelfs geheel te verbieden. In de moslimwereld daarentegen was het verwijderen van de voorhuid juist zeer gebruikelijk. Hoewel een besnijdenis volgens de Koran niet verplicht is, werd het door vele middeleeuwse islamgeleerden namelijk toch als een belangrijk religieus ritueel gezien.

Masturbatie in de negentiende eeuw

Pas in de 19e eeuw werd ook de besnijdenis om non-religieuze redenen weer toegepast. Vooral in de Verenigde Staten werd gebruikelijk jongens bij de geboorte al te besnijden. Dit gebeurde om te voorkomen dat ze op latere leeftijd een mentale stoornis zouden ontwikkelen als gevolg van veelvuldige masturbatie. Inmiddels heeft medisch onderzoek uitgewezen dat zelfbevrediging helemaal niet schadelijk is, maar toch worden er vandaag de dag in Amerika nog evenveel besnijdenissen uitgevoerd.

Verboden?

Ook binnen religieuze kringen is de verwijdering van de voorhuid nog steeds gebruikelijk, maar hier komt mogelijk snel verandering in. In Duitsland heeft de rechter namelijk bepaald dat het besnijden van een jonge jongen gelijk staat aan zware mishandeling. “Het fundamentele recht van een kind op lichamelijke onschendbaarheid weegt zwaarder dan de fundamentele rechten van de ouders”, zo oordeelde de rechtbank in Keulen. Zowel Joodse als Islamitische belangenorganisaties hebben negatief gereageerd op de uitspraak, die volgens hen voorbij gaat aan eeuwenlange historische tradities.

Afbeelding:

• Die Beschneidung des Jesuskindes: Guido Reni [Public domain], via Wikimedia Commons