Geschiedenis van het roken

Wie vanaf 1 juni 2015 in Peking een sigaret in het openbaar opsteekt kan een hoge boete verwachten. De autoriteiten hebben het antirookbeleid aangescherpt en de hoogte van de boete verhoogt tot 200 yuan, wat ongeveer 30 euro is. Hoewel tabak tegenwoordig als schadelijk genotsmiddel wordt gezien, had het vroeger het imago van een geneesmiddel.

Christoffel Columbus

Toen Columbus in 1492 Amerika ontdekte, zag hij hoe de inheemse bevolking tabak rookte. Indianen in Noord-Amerika rookten de pijp om religieuze en medicinale redenen. Het werd gebruikt om wonden mee te genezen en pijn te bestrijden. In 1518 werden er tabaksplanten vanuit Amerika naar Europa meegenomen.

De eerste roker in Europa

Eén van de reisgezellen van Columbus, de Spanjaard Rodrigo de Jerez werd de eerste roker van Europa. Hij gebruikte tabak in het openbaar, maar riep hiermee negatieve reacties op. De mensen waren bang voor de rook die uit zijn neus en mond kwam, en zagen dit als tovenarij. De Jerez moest hiervoor zeven jaar de gevangenis in.

Roken als geneesmiddel

Ondanks het lot van De Jerez raakte het roken in Europa toch ingeburgerd. In Spanje zag de Franse ambassadeur Jean Nicot tabak als een geneesmiddel, en stuurde het goedje naar het Franse koningshuis. Volgens Nicot zou het middel helpen tegen schurft, verkoudheid en andere ziekten. In 1564 werd de tabaksplant naar hem vernoemd (Nicotiana).

Tabak in Nederland

Aan het einde van de zestiende eeuw raakte het pruimen en snuiven van tabak in Nederland in de mode. Ook ging men voor het eerst pijproken. In de zeventiende eeuw bloeide de tabaksindustrie in Nederland. Tegen het einde van de achttiende eeuw nam de productie echter af, doordat het snuiven van tabak uit de mode raakte. Er was wel een nieuwe modegril: het roken van sigaren. Hiervoor was de Nederlandse vorm van tabak echter niet geschikt.

Opkomst sigaret

Tot aan het einde van de negentiende eeuw werd tabak vooral gepruimd, gesnoven en in pijpen gestopt. Na de Krimoorlog (1854-1856) maakte Europa kennis met de sigaret. De Franse en Engelse soldaten zagen de Ottomaanse soldaten sigaretten roken en namen deze mee naar Europa. In 1880 werd in Amerika een machine uitgevonden waarmee sigaretten in grote getalen geproduceerd konden worden. Deze sigarettenmachine was op de markt gebracht door James Bonsack en zijn bedrijf The American Tobacco Company. De sigaretten werden nu in een pakje gestopt en in grote aantallen verkocht. Hierdoor ging ook Europa tot de afzetmarkt van de industrie behoren. In 1902 werd concurrent Philip Morris opgericht, die het merk Marlboro op de markt bracht. In 1930 verscheen de eerste filtersigaret.

Eerste Wereldoorlog

De sigaret werd lange tijd als de minderwaardige variant van de sigaar en pijp gezien, maar tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de sigaret zeer populair. Alleen al van het Amerikaanse leger rookte 95% van de soldaten. De sigaretten werden juist aangeraden omdat ze goedkoop waren en vanwege hun kalmerende en hongerstillende bijwerking. De Amerikaanse generaal Pershing zei zelfs:

‘You ask me what we need to win this war. I answer: tobacco, as much as bullets.’

De hoogtijdagen van de industrie

Roken raakte na de Eerste Wereldoorlog volledig ingeburgerd, mede door de uitgebreide reclamecampagnes van de producenten van sigaretten. Het werd een algemene gewoonte en roken was overal toegestaan. Er waren zelfs dokters en tandartsen die roken aanraadden. De jaren vijftig en zestig werden de hoogtijdagen van de tabaksindustrie. In die periode rookte zestig procent van de volwassen bevolking.

Gezondheidsbezwaren

Ondanks de populariteit van het roken, kwamen er vanaf de jaren vijftig steeds meer verhalen over de gezondheidsrisico’s van het roken. Een bekend onderzoek is dat van Sir Richard Doll, die het verband tussen roken en longkanker statistisch had aangetoond. In Nederland ageerde de arts Lenze Meinsma tegen het roken. Er kwamen steeds meer voorlichtingscampagnes, maar die leken aan dovemans oren gericht. Roken bleef populair en er waren nog steeds veel artsen die zelf rookten.

Roken wordt teruggedrongen

Vanaf de jaren zeventig kwamen er in Europa waarschuwingen over de schadelijke gevolgen van roken op de sigarettenpakjes te staan. Reclames voor tabak werden steeds meer verboden. Vanaf de jaren negentig werd roken verboden in vliegtuigen en even later ook in het Nederlandse openbaar vervoer. Sinds 2008 is er in Nederland een rookverbod op de werkvloer. Het imago van roken is inmiddels veranderd van een geneesmiddel naar een schadelijk genotsmiddel. Om rokers van hun verslaving af te helpen, zijn er vele initiatieven, zoals cursussen om te stoppen met roken, en sinds enkele jaren de E-sigaret. Dit artikel verscheen al eerder op IG, maar is aangepast om het beter bij de actualiteit te laten aansluiten.