Hoe Andrew Johnson de inauguratie van zijn opvolger Ulysses S. Grant miste

Op 20 januari 2021 werd Joe Biden ingezworen als de 46e president van de Verenigde Staten. Zijn voorganger Donald Trump gaf het stokje aan hem over. Althans, dat had hij moeten doen, maar Trump besloot niet aanwezig te zijn bij de ceremonie. Hij is niet de eerste vertrekkende president die de inauguratie van zijn opvolger mist. De laatste keer was in 1869, toen Andrew Johnson de inauguratie van Ulysses S. Grant miste. Wat speelde er toen?

De zittende president in 1869 was de Democraat Andrew Johnson, de 17e president van de Verenigde Staten. Op 15 april 1865 werd hij ingezworen als president, nadat zijn voorganger Abraham Lincoln werd vermoord. In de periode dat Lincoln president was, was Johnson vicepresident. Hij was op dat moment dus de logische opvolger. Johnsons termijn als president viel samen met de periode van de Reconstruction, de periode na het einde van de Amerikaanse Burgeroorlog, waarbij de zuidelijke slavenstaten weer onderdeel werden van de Unie. Dit laatste punt zou later een blijvend onderwerp van discussie blijven tussen Johnson en het Huis van Afgevaardigden, waarin de Republikeinen een meerderheid hadden. Johnson wilde het beleid van Lincoln doorzetten, maar wilde ook de zuidelijke staten sneller toelaten tot de Unie. Het Huis van Afgevaardigden wilde echter eerst de burgerrechten van de zwarte bevolking garanderen. Dit conflict leidde in februari 1868 tot een poging van het Huis van Afgevaardigden om Johnson af te zetten, maar zonder succes. Hij werd vrijgesproken, omdat de tweederde meerderheid niet werd gehaald.

Een maand later, op 5 maart 1868, werd er opnieuw een poging gedaan om Johnson af te zetten. Dit keer kwam het tot een rechtszaak, de eerste presidentiële afzettingsprocedure in de geschiedenis van de VS. De aanleiding was het ontslag van Edwin Stanton, de minister van Oorlog. Hij was fel tegen het wederopbouwbeleid van Johnson en dat was voor de president een goede reden om hem te schorsen en later te ontslaan. Het huis van Afgevaardigden zette daarop de afzettingsprocedure in gang, maar haalde de meerderheid van de stemmen net niet. Johnson kon zijn presidentschap dus uitzitten tot het einde van zijn termijn op 4 maart 1869.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Ulysses S. Grant

Nadat Stanton het veld had moeten ruimen, was Ulysses S. Grant in beeld gekomen. Johnson zag in Grant namelijk een goede opvolger van de gewezen minister van Oorlog. Hij was van mening dat hij met Grant meer op een lijn zat qua beleid, dus stelde hij hem aan als Stanton’s tijdelijke vervanger. Grant voelde zich al snel ongemakkelijk in die positie door het hele conflict eromheen, maar toch diende hij uiteindelijk plichtgetrouw vijf maanden. In de tijd daarna ging dat ongemakkelijke gevoel bij Grant niet weg. Toen de senaat weigerde in te stemmen met het ontslag van Stanton, stapte Grant op. Hij besloot de kant van de radicale Republikeinen te kiezen en de afzetting van Johnson te steunen.

Maar de conflicten tussen Johnson en Grant gaan verder terug dan het ontslag van Stanton. De twee mannen waren al vaker in botsing met elkaar gekomen na de dood van Lincoln. Voordat hij presidentskandidaat werd, was hij generaal en opperbevelhebber van de Noordelijke strijdkrachten tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Als generaal had hij een hechte band met Lincoln. Grant leidde dus destijds het leger en verafschuwde de racistische opvattingen van Johnson. Grant besloot, ook mede door de onstuimige presidentstermijn van Johnson, om zich kandidaat te stellen voor het presidentschap namens de Republikeinse partij.

De inauguratie

Op 3 november 1868 werd Grant ten koste van Johnson met een ruime meerderheid verkozen tot de 18e president van de Verenigde Staten. Nu moesten de twee oude vijanden dus samenkomen voor de transitie en de beëindiging. Je voelt het waarschijnlijk al aankomen, dat ging niet zo soepel. De problemen begonnen eigenlijk al in januari, bijna drie maanden voordat de inauguratie plaats zou vinden. Toen kwamen er berichten naar buiten dat Grant op de dag van de inauguratie niet in hetzelfde rijtuig wilde zitten als Johnson. Daarom kwam het inauguratiecomité met het idee om de twee mannen in twee verschillende koetsen te zetten en ze ieder vanaf een andere kant Pennsylvania Avenue in te laten rijden. Johnson heeft hier zelf nooit publiekelijk op gereageerd, maar Johnsons bontgenoot, de minister van de Zeemacht Gideon Welles, voelde zich wel beledigd. Tijdens een vergadering in januari 1869 adviseerde Welles Johnson om niet naar de inauguratie te gaan. En Johnson vond dat een aantrekkelijk idee. Volgens de Washington Post schreef Welles in zijn dagboek dat Johnson toen het volgende zei tegen de rest van de kabinetleden: ‘We owed it to ourselves to take the ground that we could not, with proper self-respect, witness the inauguration of a man whom we knew to be untruthful, faithless and false’.

Er was wel een moment dat Johnson even terugkwam op zijn beslissing om niet te gaan. Tijdens een kabinetvergadering op 2 maart stemde hij ermee in om samen met de andere kabinetsleden de inauguratie bij te wonen. Het plan was om op 4 maart, de dag van de inauguratie, bij het Witte Huis te verzamelen. Maar Johnson veranderde toch van gedachte. Terwijl de kabinetsleden een voor een bij het Witte Huis aankwamen zei hij de woorden: ‘I think we will finish our work here without going to the Capitol’. De kabinetsleden deden nog wel een poging om hem er toch van te overtuigen om mee te gaan, maar hij was vastberaden. Hij ging niet. En ondertussen wist het publiek dat buiten stond te wachten van niets. De koets van Johnson was nergens te bekennen. Terwijl Grant beëdigd werd als president bleef Johnson naar verluid in het Witte Huis om wetsvoorstellen te ondertekenen en gratie te geven aan veroordeelde criminelen.

Biden vs. Trump

In 2021 lijkt de geschiedenis zich dus weer te herhalen. En vanavond herhaalt de geschiedenis zich dus weer. Donald Trump zal niet aanwezig zijn bij de inauguratie van zijn opvolger Joe Biden. Dat maakte hij eerder bekend via zijn geliefde Twitter. Waarom hij tot dat besluit is gekomen heeft hij niet toegelicht. Wel heeft Biden laten weten blij te zijn dat hij niet komt. Daar was hij heel duidelijk in: ‘Het is een goede zaak dat hij niet komt. Hij heeft zelfs mijn ergste opvattingen over hem overtroffen. Hij is een schande voor het land, staat wereldwijd voor schut en is dit ambt niet waardig’.

Bronnen:

• Wikipedia: Andrew Johnson 
• Senate.gov: The Impeachment of Andrew Johnson (1868) President of the United States
• Andrewjohnson.com: The Impeachment of Andrew Johnson 
• Washingtonpost.com: This impeached, one-term president refused to go to his successor’s inauguration. Now Trump will do the same.
• Nos.nl: Biden blij dat Trump niet naar zijn inauguratie komt