Ontstaan van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS)

De Europese Unie kent een geschiedenis van progressieve ontwikkeling wat betreft integratie. Deze geschiedenis begint met de oprichting van de Economische Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1951.

Europa was tot de helft van de 20e eeuw versplinterd. De versplintering begon al met de Frans-Duitse Oorlog van 1871, gevolgd door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, waarna de Duitsers moesten leven met de bittere nasmaak van het Verdrag van Versailles. In 1939 verklaarde Engeland en Frankrijk de oorlog aan Duitsland waarmee Europa zich in een tweede wereldoorlog stortte. Toen deze oorlog na zes jaar tot een einde kwam, werd Europa verdeeld in een kapitalistisch- en een communistisch blok. Kortom, het Europa van zo’n zestig jaar geleden was fundamenteel anders dan het Europa van vandaag. Een eerste stap die deze verandering teweeg heeft gebracht, was de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal.

Oprichting EGKS

In 1950 bracht de Franse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman (1886-1963) het naar hem vernoemde Schuman Plan naar buiten. De essentie van dit plan was om de kool- en staalindustrieën van Frankrijk en Duitsland samen te voegen. De Benelux-landen en Italië wilden ook graag meedoen aan dit project. Dus ondanks het feit dat de verschillende Europese landen decennia lang rivalen waren, tekenden  België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en West-Duitsland op 18 april 1951 het Verdrag van Parijs, waarmee met ingang van 25 juli 1952 de EGKS ontstond. 

Motieven voor Europese integratie

Dankzij de EGKS werden Duitsland en Frankrijk afhankelijk van elkaar waardoor de kans op een nieuwe oorlog kleiner werd. Sterker nog, het werd materialistisch onmogelijk. Vrede was echter niet het enige motief waar de oprichting van deze gemeenschap op gebaseerd is. Er zijn meerdere theorieën over de motieven om de eerste stap te zetten richting Europese integratie. Zo wordt er gesteld dat de nationale staat faalde en dat het daarom tijd was voor een nieuwe federale bestuursstructuur. Monnet (Frankrijk), Adenauer (Duitsland), en Gasperi (Italië) hadden alle drie het ideaal van Europese integratie voor ogen. Hoewel het Europese continent versnipperd was, kon het idee van een supranationale staat op weinig steun rekening in Europa.

Invloed van de Verenigde Staten

Een andere theorie heeft betrekking op de invloed van de Verenigde Staten. Zij waren inmiddels uitgegroeid tot een wereldmacht waar Europa afhankelijk van was geworden. De VS wilden graag een supranationaal Europa en er wordt gesteld dat de Verenigde Staten druk uitoefende op Europa om te integreren. Maar de EGKS ging een stuk verder dan de Amerikanen in eerste instantie wilden en de Verenigde Staten werden pas ingelicht nadat het plan naar buiten was gebracht.

Economische motivatie

Een derde theorie betreft de economie. Duitsland produceerde na de Tweede Wereldoorlog slechts twaalf miljoen ton staal, terwijl ze de capaciteit had voor achttien miljoen. Wanneer Duitsland zelf de controle zou krijgen over het Ruhrgebied zouden ze de volle capaciteit benutten en daarmee de markt overspoelen met staal waardoor de prijzen zouden dalen. Daarom wilde Frankrijk graag de Duitse staalindustrie onder controle houden; de enige manier om dit te bereiken was door de Franse en Duitse industrie onder hetzelfde bestuur te brengen. Daarnaast had Frankrijk de Duitse kool nodig voor haar eigen industrie, dus vandaar dat kool ook meegenomen werd in het plan. Duitsland op haar beurt wilde graag aansluiting bij het Westen vinden, net als Italië. De Benelux zagen in dat ze het zich niet konden veroorloven om erbuiten te blijven.

De motieven van zestig jaar geleden worden vandaag de dag nog steeds gebruikt in het politieke debat omtrent Europa. Vrede op het Europese continent en de noodzaak van politieke en economische samenwerking worden tegenwoordig altijd nog genoemd in de pro-Europa betogen.

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen. Het is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.

Dit artikel is geschreven binnen het kader van de Europese Parlementsverkiezingen. Dit jaar zijn de negende verkiezingen van het Europees Parlement. In Nederland kan er op 23 mei worden gestemd.

Meer weten over de EU? In ons dossier over Europese politiek lees je er alles over.

Afbeelding: 

• Uitreiking van het eerste Europese paspoort. Fotocollectie Anefo via www.nationaalarchief.nl