Oorsprong van het baden in de heilige rivier Ganges

De Indiase overheid maakt zich grote zorgen over de pelgrims die binnenkort weer massaal de Ganges in zullen duiken. De rivier is namelijk sterk vervuild, met het gevolg dat veel mensen ziek raken van het ritueel. Veel pelgrims laten zich echter niet afschrikken door de waarschuwingen, want in het hindoeïsme wordt de Ganges al eeuwenlang beschouwd als een heilige rivier. Maar waarom eigenlijk?

De eerste Indische beschavingen uit het 4e millennium voor Christus bevonden zich met name in het oosten van India, rond de stroomgebieden van de Indus en de inmiddels opgedroogde Saravati. In de vroege hindoeïstische geschriften stonden deze twee wateren dan ook bekend als de heilige rivieren, en niet de Ganges. Na de val van de Indusbeschaving, omstreeks 1300 voor Christus, kwam hier echter verandering in. Steeds meer mensen migreerden westwaarts naar de vruchtbare landen rondom de Ganges, waardoor het belang van deze rivier toenam.

Riviergodin Ganga

Zoals gebruikelijk in de hindoeïstische geloofscultuur kreeg de rivier de Ganges na verloop van tijd ook een eigen personificatie: de godin Ganga. In de mythologische verhalen werd zij afgeschilderd als een maagd die was geboren uit het heilige water waarmee de scheppingsgod Brahma de voeten van Vishnoe waste. In de loop van het eerste millennium na Christus verspreidde haar beeltenis zich langs het gehele stroomgebied van de Ganges, waar overal tempels en gedenktekens in haar naam werden opgericht. Vanaf de 4e eeuw voor Christus werd ze daarbij meestal afgebeeld op haar ‘makara’, een krokodilachtige zeedraak met de slurf van een olifant.

Verloren paard

De belangrijkste mythe omtrent de riviergodin Ganga verhaalt over de Vedische koning Sagara, die tijdens een heilig ritueel werd beroofd van zijn paard. Sagara stuurde daarop zijn zestigduizend zonen naar alle uithoeken van de wereld, op zoek naar zijn verloren ros. Het paard werd uiteindelijk aangetroffen in de onderwereld, naast een mediterende man genaamd Kapila. De zoons hielden deze wijze (ten onrechte) verantwoordelijk voor de diefstal en onderbraken zijn meditatie, waarop Kapila zijn ogen opende en in een oogopslag alle zestigduizend zonen in vlammen op liet gaan.

Neerdaling op aarde

'Afdaling van Ganga' door Raja Ravi Varma, ca 1910

De zielen van de zonen dwaalden vervolgens doelloos over de aarde, totdat de scheppingsgod Brahma besloot Ganga naar aarde te sturen om hen te verlossen van hun zondes. De riviergodin raakte echter zo ontstemd van het idee dat zoveel zondaars in haar water zouden baden dat ze een snood plan opvatte. Ze wilde zo hard op het aardoppervlak neerkomen dat ze in een klap de hele mensheid weg zou spoelen.

De andere hindoegoden besloten dit te voorkomen door haar landing op aarde te onderbreken. Ganga kwam daardoor terecht in het haar van de god Shiva, die Ganga’s verwoestende kracht bedwong door haar alleen in kleine stroompjes te laten ontsnappen. Het betekende het ontstaan van de rivier de Ganges, die in staat is om alle zonden uit te wissen van degenen die erin baadt.

Baden in de rivier

Om de heilige status van de Ganges rivier te vieren organiseren de hindoes al minstens sinds de 7e eeuw het Kumbh Mela festival. Onderdeel van deze rituele pelgrimage is een duik in de Ganges, waarmee de persoon, net als de zestigduizend zonen van Sagara, wordt verlost van zijn zonden. Mede als gevolg van deze traditie zijn er in de loop der eeuwen veel heilige steden langs de Ganges ontstaan. Eén daarvan is de stad Allahabad, waar in de komende drie maanden miljoenen Indiërs een duik zullen nemen in de rivier. De Indiase autoriteiten maken zich echter steeds meer zorgen over dit ritueel, aangezien het water van de Ganges sterk vervuild is met zware metalen en chemicaliën.