Slag bij Trafalgar

Trafalgar 1805 - Voor de kust van Spanje kwam het tot een zeeslag tussen de Britse vloot onder Horatio Nelson en de Franse vloot onder admiraal Villeneuve. Met de slag bij Trafalgar kwam er een definitief einde aan de plannen van Napoleon om Engeland binnen te vallen en begon ruim een eeuw van Britse dominantie op zee.

Na een succesvolle reeks veldtochten groeide het revolutionaire Frankrijk onder Napoleon rond het begin van de negentiende eeuw uit tot de sterkste landmacht in Europa. Op zee moest de Franse vloot echter nog steeds haar meerdere erkennen in de Britse marine. Dit betekende dat het Napoleontische Rijk zeer kwetsbaar was voor invasies, zo bleek in 1799 tijdens de Tweede Coalitieoorlog met de invasie van Noord-Holland. Met de uitbraak van de Derde Coalitieoorlog in 1803 was Napoleon echter vastberaden om de Britse vloot te verslaan en zelf Groot-Brittannië binnen te vallen.

Voorafgaand aan de slag

Beide partijen wisten wat er stond te gebeuren: om een leger van Frankrijk naar Groot-Brittannië te brengen, moesten de Fransen heer en meester worden over het Kanaal. Zodra de Derde Coalitieoorlog uitbrak, deed de Royal Navy er alles aan om dat te voorkomen. De Engelse marine blokkeerde de belangrijkste Franse havens om te voorkomen dat de Franse vloot, die verspreid was over Europese havens en het Caraïbisch gebied, zich kon verzamelen. De Engelsen hadden echter een probleem: Spanje raakte betrokken bij de oorlog. Aan de kant van de Fransen. Daardoor waren de Engelsen ook genoodzaakt de Spaanse havens te blokkeren. Daardoor kreeg de machtige Britse vloot een probleem. Er waren te veel havens om in de gaten te houden, en tegelijkertijd moesten de Engelsen ook hun vlootbasis in Gibraltar beschermen tegen hun Spaanse vijand.

Het Franse plan was om de vloten van Spanje en Frankrijk te verzamelen in het Caraïbisch gebied, waar de Britse vloot minder sterk aanwezig was en dan terug te keren naar Europa om het met verenigde krachten op te nemen tegen de Engelsen. Dat lukte, hoewel de verenigde vloot in de zeeslag bij Kaap Finistere een aantal schepen verloor, terwijl de Engelsen geen noemenswaardige verliezen leden. 

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De zeeslag bij Trafalgar

Op 21 oktober 1805 kwam het bij de Spaanse kaap van Trafalgar in de Straat van Gibraltar tot een nieuw treffen tussen de twee zeemachten. De Britse vloot bestond uit 33 schepen, terwijl de Franse admiraal Villeneuve beschikte over 41 schepen. Ondanks het feit dat zijn vloot in de minderheid was koos de Britse admiraal Horatio Nelson voor de frontale aanval. Hij was er namelijk van overtuigd dat zijn schepen in betere staat verkeerden en dat het moraal onder zijn troepen beter was. De Franse vloot had door de Engelse blokkade maar weinig uit kunnen varen, waardoor veel bemanningsleden op de Franse schepen slecht getraind waren. Dat gold zowel voor de officieren als de lagere rangen.

Normaliter stelden de vloten zich op in lange linies tegenover elkaar, waarna de schepen elkaar van afstand beschoten, of elkaar juist van dichtbij belaagden en enterden. Op die manier konden de schepen alle kanonnen aan één zijkant van een schip gebruiken, terwijl ze zicht hadden op elkaar. Vooral dat laatste was belangrijk, want tijdens zeeslagen communiceerden de verschillende schepen door middel van vlagsignalen.

Maar omdat de vloot van Nelson in de minderheid was, zou dat betekenen dat sommige van zijn schepen een strijd van twee tegen één moesten uitvechten. Daarom besloot Nelson dat zijn schepen met volle zeilen op de Frans-Spaanse vloot af zouden zeilen, van dichtbij zouden belagen en enteren. Hoewel dat niet kon voorkomen dat een aantal van Nelsons schepen een gevecht van twee tegen een zouden moeten uitvechten, had het een aantal grote voordelen. Van dichtbij zouden de beter getrainde Engelse bemanningsleden de Fransen en Spanjaarden beter de baas zijn en op deze manier zouden de Engelsen de Franse linie zo snel mogelijk doorbreken, waardoor ze niet meer goed onderling konden communiceren en samenwerken tegen Nelsons vloot. 

Engelse overwinning

De Engelsen vielen aan volgens plan. In twee linies voeren de Engelsen recht op de Frans-Spaanse vloot af. Vlak voordat de vloten elkaar ontmoetten, liet Nelson een beroemd geworden signaal hijsen: England expects every man will do his duty. De Fransen werden totaal verrast door de Britse strategie, en verwarring en paniek was het gevolg. De vloot van Villeneuve werd door de aanval in tweeën gesplitst en vernietigd. De Fransen verloren 22 schepen en bijna 14.000 man, tegenover een verlies van 0 schepen en 1.600 man voor de Britten. Na de slag bleek admiraal Nelson ook tot de Britse slachtoffers te behoren. Hij was tijdens de slag op het dek van de HMS Victory neergeschoten door een scherpschutter van het Franse schip Redoutable. Nelson overleed vlak nadat hij hoorde dat de Slag bij Trafalgar gewonnen was. Zijn lichaam werd gepreserveerd in een vat rum en teruggebracht naar Groot-Brittannië, waar Nelson uitgroeide tot de grootste zeeheld van de natie. De verslagen Franse admiraal Villeneuve was een van de genodigden op de begrafenis van zijn gesneuvelde tegenstander. 

Afbeeldingen:

• 'Trafalgar Battle - 21st of Octaber 1805 - Situation at 13h', Nicholas Pocock. [Public Domain via Wikimedia Commons].
• 'The Fall of Nelson, Battle of Trafalgar, 21 October 1805', Denis Dighton, National Maritime Museum, Greenwich, London. Caird Fund.