Terugblik op de Cubacrisis
Cuba 1962 – De Amerikaanse vloot blokkeert de toegang tot Cuba voor schepen vanuit Rusland. De hele wereld houdt haar adem in, want een conflict tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie zou ongetwijfeld uitlopen op een kernoorlog. Op 24 oktober 1962 begon de Cubacrisis, de week waarin de mensheid het dichtst bij haar eigen vernietiging kwam.
Verhoudingen VS en Cuba
Toen de door Amerika gesteunde Cubaanse regering eind jaren ’50 door middel van een revolutie omver werd geworpen en de communistische Fidel Castro aan de macht kwam, besloot Amerika onder leiding van president Eisenhower in te grijpen. In 1961 bereidde de VS een militaire invasie voor op het eiland. Cubaanse anticommunisten die in Amerika woonden, zouden onder leiding van de CIA een invasie uitvoeren om zo het communistische regime omver te werpen. Toen er datzelfde jaar echter verkiezingen waren in de VS en Kennedy president werd zwakte de intensiteit van de geplande invasie af.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Invasie Varkensbaai
Op 17 april 1961 werden de anticommunistische Cubanen het strand van de Varkensbaai op gestuurd. In de eerste instantie leek dit goed te gaan, maar de Cubaanse aanvallers waren niet opgewassen tegen de luchtsteun die het Cubaanse leger had en moesten zich drie dagen later overgeven. Door deze mislukte actie van de VS breidde de macht van Fidel Castro zich alleen maar verder uit.
Raketinstallaties op Cuba
Nog geen jaar later, in augustus 1962, ontdekte een Amerikaans spionagevliegtuig dat de Sovjets bezig waren met het plaatsen van kernwapens op Cuba. Kennedy beschouwde dit als een duidelijke provocatie van Chroesjtjov die niet onbeantwoord kon gaan. Een invasie van Cuba sloot hij echter uit, vanwege de vrees dat dit zou leiden tot een kernoorlog met Rusland. Op 22 oktober 1962 maakte Kennedy daarom in een toespraak op de televisie bekend dat hij een quarantaine instelde voor het eiland Cuba. Om te voorkomen dat de raketinstallaties op Cuba voltooid werden kreeg geen enkel Sovjetschip meer toegang tot het eiland. Twee dagen later, op 24 oktober, zou die zeeblokkade van kracht gaan.
De Cubacrisis barst los
Daarmee begon de crisis in alle ernst. In de late avond van 23 oktober verzond Chroesjtjov een telegram naar Kennedy waarin hij verklaarde dat de Sovjet-Unie de blokkade, die door Chroesjtjov als ‘openlijke piraterij’ werd bestempeld, niet zou accepteren. Ondertussen werden Amerikaanse bommenwerpers in een verhoogde staat van paraatheid gebracht. Er werd voor gezorgd dat er continue bommenwerpers in de lucht waren zodat die, als de oorlog uit zou breken, meteen koers naar de vijand konden zetten.
Ondertussen kwamen de eerste schepen die van de Sovjet-Unie naar Cuba onderweg waren, bij de blokkade aan. De Amerikaanse marine onderschepte de schepen en controleerde de lading, al snel claimde de Amerikaanse regering een succes, nadat uit radioverkeer dat door de Britse geheime diensten was onderschept, bleek dat een aantal schepen rechtsomkeert had gemaakt.
Tegelijk werd in het diepste geheim en op het hoogste niveau onderhandeld. Chroesjtsjov zelf stuurde lange telegrammen direct naar het Witte Huis die volgens officials op het emotionele af waren, maar wel bedoeld waren om te onderhandelen. Chroesjtsjov toonde zich bereid de raketten van Cuba te verwijderen als de Amerikanen hun raketten uit Turkije zouden weghalen.
Sovjet-Unie en Amerika op voet van oorlog
Maar alle telegrams ten spijt, woedde in de wateren rond Cuba de crisis voort. De Amerikaanse luchtmacht stuurde spionagevliegtuigen naar Cuba, dat reageerde met luchtafweergeschut. Een vliegtuig werd neergeschoten, wat de spanningen alleen maar liet oplopen. Chroesjtsjov verklaarde snel dat dit een actie van het Cubaanse leger was, waarmee hij voorkwam dat het neerhalen van het vliegtuig gezien kon worden als een directe oorlogshandeling tussen de VS en de Sovjet-Unie.
Duikboot ontketent net geen kernoorlog
Ondanks die pogingen om een kernoorlog te voorkomen, ging het op zee alsnog bijna mis. Twee Amerikaanse schepen ontdekten op 27 oktober een Russische B-59 duikboot, bewapend met kernkoppen. Toen de Amerikaanse schepen de achtervolging inzetten, besloot de bemanning van de duikboot zo diep mogelijk te duiken. De Amerikaanse schepen lanceerden dieptebommen, als waarschuwingsschoten, maar het was maar de vraag hoe die geïnterpreteerd zouden worden. Radiosignalen konden niet zo diep het water in dringen, dus de bemanning van de duikboot wist niet of de oorlog uitgebroken was of niet. In geval van zulke twijfel moesten 4 officieren unaniem beslissen dat ze een nucleaire torpedo zouden afvuren op een Amerikaans schip. Onderbevelhebber Vasili Arkhipov hield het lanceren van zo’n torpedo tegen, Zo voorkwam hij waarschijnlijk een kernoorlog. Terugkijkend op de Cubacrisis, is dit waarschijnlijk het meest gespannen moment geweest.
Wereld haalt opgelucht adem
Maar de geheime onderhandelingen begonnen wierpen hun vruchten af. Zowel Kennedy als Chroesjtsjov waren ervan doordrongen dat ze op het scherpst van de sneden opereerden. Uiteindelijk accepteerde Chroesjtsjov een voorstel van Kennedy, waarbij de VS haar raketten uit Turkije zou weghalen en de Sovjet-Unie haar raketten van Cuba. Op 28 oktober maakte Chroesjtsjov op de radio bekend dat er een diplomatieke oplossing was bereikt. De wereld haalde opgelucht adem.
Beide presidenten negeerden hun tegenstribbelende adviseurs, die voet bij stuk wilden houden. Chroesjtsjov nam zijn beslissing zelfs zonder het politbureau in te lichten, iets dat gebruikelijk was. Dit leverde voor Chroesjtsjov wel een probleem op: de onderhandelingen vonden nog altijd in het diepste geheim plaats. Dat er sprake was van een gelijkwaardige terugtrekking was voor het grote publiek niet zichtbaar, naar buiten toe was alleen zichtbaar dat Chroesjtsjov zijn raketten uit Cuba weghaalde. Een ogenschijnlijke nederlaag dus. Historici gaan ervanuit dat dit bijgedragen heeft aan het einde van Chroesjtsjovs regering twee jaar later.
