Uitvinding: de paraplu

Volgens de Engelse schrijver Douglas Jerrold (1803-1857) zijn er drie dingen die alleen een dwaas uitleent: boeken, geld en paraplu’s! De paraplu was op dat moment nog niet zo heel lang in gebruik maar werd een onmisbaar attribuut voor de Engelse gentleman. Vanaf zijn uitvinding duizenden jaren geleden is de paraplu, net als zijn evenknie de parasol, verbonden geweest met sociale standen en modetrends. 

Uitvinding en herkomst

Het precieze moment van de uitvinding van de paraplu is niet aan te wijzen. In feite is de paraplu weinig meer dan een draagbaar, inklapbaar scherm tegen de regen (en soms de zon – in het Engels verwijst umbrella dikwijls ook naar parasols). Het woord paraplu is afkomstig van het Franse parapluie, wat letterlijk ‘tegen de regen’ betekent. Veel vroege verwijzingen in teksten en afbeeldingen gaan eerder over parasols dan over paraplu’s. In gebieden als Egypte en Mesopotamië was meer behoefte aan bescherming tegen de zon dan tegen de regen. 

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Parasol voor de koning

Onder andere in China, Mesopotamië en Egypte werden parasols en wellicht paraplu’s gebruikt. In de meeste gevallen ging het om een koning of ander hoogstaand figuur. Dienaars droegen de parasols, gemaakt van bladeren, zijde of ander materiaal, en het was dan ook meer een teken van sociale verhoudingen dan noodzaak. Iets vergelijkbaars was het geval bij de Grieken en Romeinen. Parasols waren mode-attributen, vooral gebruikt door vrouwen, en gedragen door slaven of bedienden. Mannen die een parasol of paraplu droegen werden gezien als verwijfd, een idee dat nog lange tijd door zou werken. 

Intrede paraplu verliep moeizaam

Rond de zeventiende eeuw deed de paraplu zoals wij die kennen zijn intrede in Frankrijk en Engeland. In 1708 omschrijft een Engels woordenboek ‘umbrella’ als ‘screen commonly used by women to keep off rain’. De inklapbare paraplu’s waren handige hulpmiddelen om niet nat te worden maar opnieuw speelden sociale klasse, gender en mode een grote rol. De schoonzus van Lodewijk de Veertiende populariseerde het accessoire onder Parijzenaren terwijl de Engelse upper class in eerste instantie neerkeek op de paraplu als iets voor mensen die te arm waren om per koets te reizen. Koetsiers die bang waren klandizie te verliezen maakten parapludragers uit voor Fransen. 

Sangster en de Engelse gentleman 

De negentiende-eeuwse schrijver William Sangster verbaasde zich over de late adoptie van de paraplu door de Engelsen. Hij schreef: “Hoe is het mogelijk dat de Engelsen, die toch dikwijls blootgesteld werden aan het wispelturige hemelgewelf, zo lang onbekend zijn gebleven met de zegen die hen tegenwoordig verleent wordt door de beste der vrienden: de paraplu.” In de negentiende eeuw waagde echter geen gentleman het zonder wandelstok annex paraplu de deur uit te gaan. 

Technische verbeteringen

Wat hielp bij de verspreiding en acceptatie van de paraplu waren diverse technische verbeteringen. In het Victoriaanse tijdperk waren paraplu’s vaak van hout of balein: zwaar en moeilijk op te vouwen na een regenbui. Het hout werd vervangen door stalen ribben terwijl het geoliede doek plaats maakte voor (waterafstotend) zijde en katoen. De paraplu werd daardoor een stuk lichter. Massaproductie in de twintigste eeuw zorgden ervoor dat het attribuut voor iedereen overal eenvoudig verkrijgbaar werd.  

Bronnen:

• William Sangster (1855) Umbrellas and Their History  
• Fierro, A. (1996). Histoire et dictionnaire de Paris. (Robert Laffont)
• Miller, M.C. (1992) "The Parasol: An Oriental Status-Symbol in Late Archaic and Classical Athens", JHS 112, p. 91–105.

Afbeelding:

• Gustave Caillebotte [Public domain], via Wikimedia Commons
• Suzuki Harunobu [Public domain], via Wikimedia Commons