Zuid-Molukse KNIL-militairen komen naar Nederland

“In de jaren veertig zijn de Zuid-Molukkers door Nederland gebruikt in een tot mislukken gedoemd beleid tegen de Indonesische vrijheidsstrijders rond Soekarno. Daarbij zijn beloften gedaan, die na het failliet van het Indonesië beleid niet waar te maken waren. De Zuid-Molukkers zijn toen in een uitzichtloze situatie beland.” Dit schreef De Volkskrant op 13 december 1975, bijna 25 jaar nadat de eerste generatie Molukkers in het voorjaar van 1951 in Nederland aankwam. Zeventig jaar later, in 2021, wordt hun aankomst in Nederland herdacht.

De Molukse immigranten waren militairen van het Koninklijke Nederlands-Indische Leger (KNIL). Direct na de overgave van de Japanners in de Tweede Wereldoorlog verklaarde Indonesië zich onafhankelijk. Nederland wilde zijn voormalige kolonie behouden en probeerde met het Koninklijk Nederlands-Indische Leger (KNIL) de oude greep op Indonesië te herwinnen. De collaboratie van de Molukkers met de Nederlanders werd door de Indonesische bevolking gezien als verraad en de Molukkers werden gelijk geschaald met de Nederlandse overheid, de bezetters. In 1949 bezweek Nederland onder internationale druk en erkende het Indonesië als onafhankelijk land.

Ronde Tafel Conferentie

De VN-Veiligheidsraad organiseerde vervolgens in 1949 een Ronde Tafel Conferentie (RTC), waar afspraken gemaakt werden over de staatsvorm waaronder Nederlands-Indië verder zou gaan. De Republiek Indonesië werd op 27 december 1949 uitgeroepen. Het was de bedoeling geweest dat de verschillende deelstaten een zekere mate van autonomie kregen. Zo moest er ook een speciale status voor de Zuid-Molukkers komen. Gerbrandy, voormalig minister-president van Nederland, zei later: “Herhaaldelijk zijn aan Ambon binnenskamers vóór de soevereiniteitsoverdracht van Nederlandse ministeriële zijde toezeggingen gedaan, in die zin dat zij (de Zuid-Molukkers) in vrijheid over hun lot zouden kunnen beschikken.” Maar uiteindelijk heeft de Nederlandse overheid de toezeggingen niet kunnen waarmaken.Toen de Molukkers in 1950 de Republik Maluku Selatan (RMS) uitriepen, erkende Nederland de staat niet.

Molukkers per boot naar Nederland

Op 28 september 1950 viel het Indonesische leger de Molukken binnen. De Molukse republiek werd ontbonden en het staatshoofd, Chris Soumokil, werd geëxecuteerd. Nederland kon de 4000 Molukse militairen die in het KNIL hadden gediend niet achterlaten. De Molukse KNIL militairen werden tot leden van de Nederlandse Koninklijke Landmacht benoemd en kregen het dienstbevel om met hun familieleden naar Nederland te komen. In totaal werden 12.000 Molukkers per boot vervoerd naar Nederland.

Verblijf in Nederland

In Nederland was er na de oorlog echter sprake van een huizentekort. De Molukkers werden daarom gehuisvest in woonoorden, voor het grootste deel voormalige concentratiekampen zoals Kamp Vught en Kamp Westerbork. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de Molukse immigranten uiteindelijk weer terug zouden gaan, maar al snel werd duidelijk dat een terugkeer naar de Molukken te gevaarlijk zou zijn. De Molukkers bleven in Nederland wonen, maar koesterden een wrok vanwege de manier waarop zij en de RMS behandeld waren. In de jaren ’70 pleegden Molukkers om die reden verscheidene aanslagen in Nederland. Zo gijzelden 33 Molukkers in 1970 de Indonesische Ambassade in Wassenaar, kaapte een groep Molukkers in 1975 een trein bij Wijster en bezetten zij het consulaat in Amsterdam, en werd er in 1977 opnieuw een trein gekaapt bij De Punt en werd er een basisschool in Bovensmilde bezet. Alles in de hoop op een eigen Molukse staat.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Moeizame relatie tussen de Molukkers en de Nederlandse overheid

In 2012 herhaalden de Molukkers die destijds naar Nederland kwamen de reis die ze maakten binnen Nederland. De herbeleving van de reis werd georganiseerd door vier Molukse herdenkingscentra. Vijf jaar later kregen de laatste veteranen van het KNIL een officiele ontvangst door de Nederlandse Inspecteur-Generaal van de krijgsmacht. Daarbij werd gekeken of de oud-soldaten een officiële veteranenstatus konden krijgen, net als de medailles waar ze nog recht op hadden.

In 2020 was er een doorbraak in de moeizame relatie tussen de Nederlandse overheid en Molukkers. De financiële compensatie en hulp die vele veteranen waren misgelopen doordat Nederland zijn beloftes niet nakwam, werd dan toch aan de Molukkers toegekend. Per persoon werd er gedacht aan 200.000 euro. Een hoog bedrag, en tóch woog de erkenning van de veteranenstatus zwaarder dan de financiële compensatie.

In 2021 is het zeventig jaar geleden dat de Molukkers naar Nederland kwamen. Tijdens de landelijke herdenking, die door omstandigheden verplaatst is naar 2022, worden de Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen herdacht voor hun inzet voor Nederland. De Molukse gemeenschap hoopte dat de Nederlandse overheid haar excuses zou aanbieden voor het leed wat hen is aangedaan.