De geschiedenis van het kerstpakket

Het kerstpakket is een eeuwenoude Nederlandse traditie waar werknemers jaarlijks naar uitkijken. Vol verwachting pakken miljoenen Nederlanders rond de kerst een feestelijk pakket met snacks, drank en andere cadeautjes uit. Nu de kerstpakketten voor 2022 alweer volop besteld worden, willen wij aandacht besteden aan de rijke geschiedenis van het kerstpakket. Daarom spraken wij drie kerstpakketten experts over de historie van deze geliefde traditie. 

Van voedselpakketje tot thema kerstpakketten

In Nederland begon het kerstpakket aan het begin van de 19e eeuw populair te worden. Mensen uit het dorp gingen rond Kerstmis langs bij de boer om hem een fijne kerst te wensen. De boer gaf dan vaak een mand met wat eten mee. De knechten en meiden die bij de boer woonden en werkten kregen Tweede Kerstdag vrij om kerst te vieren met hun familie. De boer gaf hen dan ook een mand met eten en drinken mee. 

Deze traditie werd al snel uitgebreid. Ambachtslieden begonnen hun werknemers en leerlingen een mand met cadeautjes mee te geven rond de kerst. In het begin bestond dit kerstpakket enkel uit etenswaren, maar al gauw werden er ook andere geschenken toegevoegd. 

Hierna namen organisaties en bedrijven het gebruik ook over. Veel werknemers in Nederland begonnen met Kerstmis een kerstpakket te krijgen. Die traditie groeide uit tot het kerstpakket dat we vandaag de dag kennen. Bedrijven begonnen het samenstellen van de kerstpakketten namelijk uit te besteden. Er kwamen kerstpakketten leveranciers die met elkaar moesten concurreren, waardoor originele kerstpakketten, zoals thema kerstpakketten, op de markt kwamen. 

De verspreiding van het kerstpakket

Ook het leger en de kerk begonnen met het uitdelen van kerstpakketten. Nederlandse militairen die in Nederlands-Indië gelegerd waren, kregen vanuit Nederland kerstpakketten opgestuurd. Ook missionarissen brachten kerstpakketten naar de Nederlandse koloniën. Zij gaven deze voedselpakketten niet aan werknemers, maar aan armen. Ook in Zuid-Afrika werden kerstpakketten, ook wel 'kerspakkie' in het Afrikaans, uitgedeeld aan armen die naar de kerk kwamen. 

En niet enkel Nederland bracht het concept van het kerstpakket naar deze landen. In Engeland en Frankrijk bestond het kerstpakket tegen die tijd namelijk al eeuwenlang. Er wordt gedacht dat het kerstpakket zijn oorsprong vindt in Frankrijk in de 11de eeuw. In de 12de eeuw zou Willem de Veroveraar de kerstpakketten naar Engeland gebracht hebben. Daar duurde het nog tot de Victoriaanse tijd totdat het geven van kerstpakketten echt populair werd. Rijke families en werkgevers stelden zelf cadeaumanden samen die zij aan hun werknemers gaven met kerst. 

Kerstpakketten in andere landen

Tegenwoordig zijn kerstpakketten vooral nog gebruikelijk in Nederland en Vlaanderen, maar in andere landen worden kerstpakketten ook nog uitgedeeld. Zo heeft Zuid-Afrika het gebruik van de missionarissen overgenomen om kerstpakketten vooral aan liefdadigheidsdoelen te geven. Daarnaast worden kerstpakketten ook gegeven aan vrienden en familie en sporadisch aan werknemers. De kerstpakketten in Zuid-Afrika bestaan vooral uit koek, snoep, noten en bloemen. 

Ook in Frankrijk worden kerstpakketten vooral gegeven aan de mensen die met kerst een extra steuntje in de rug kunnen gebruiken. Zo geven Franse burgemeesters kerstpakketten aan ouderen in hun stad. Wie deze kerstpakketten krijgen, verschilt per stad. Vaak het zijn het mensen die minstens boven de 62 jaar oud zijn, maar de leeftijdsgrens ligt soms hoger. Ook hanteren sommige steden een inkomensgrens voor de ontvangers van het kerstpakket. In Parijs worden per jaar zo'n 1700 kerstpakketten uitgedeeld door de burgemeester. Deze kerstpakketten bevatten vaak luxe etenswaren zoals chocolade, champagne, foie gras en worsten. Maar ook thema kerstpakketten, zoals wellness kerstpakketten worden door burgemeesters uitgedeeld.

Ook in Jakarta heeft het gebruik dat door Nederlandse soldaten en missionarissen geïntroduceerd is het overleefd. Kerstpakketten worden daar gegeven aan medewerkers en zakelijke relaties, maar ook aan vrienden en familie. De kerstpakketten in Jakarta bevatten vaak snoepjes, kleine koekjes, drank en kerstcadeautjes zoals kaarsjes, windlichten, kerstdecoratie en andere geschenken. 

Het kerstpakket anno 2022

Er is sinds de opkomst van het kerstpakket veel veranderd. Marnix van Kerstpakket Webshop vertelde onze journalist over de veranderingen die hij door de jaren heen heeft meegemaakt. “Ik werk nu al meer dan 30 jaar in de kerstpakketten branche. Toen ik net begon, werden er al veel verschillende kerstpakketten verkochten met food en non-food artikelen. Maar nu zijn er nog veel meer initiatieven en unieke kerstpakketten bijgekomen.”

Tatiana van Kerstpakketten Pro beaamt dit. “Elke kerstpakketten leverancier wil natuurlijk uniek zijn. Zo zijn concepten zoals het eigen-keuzeconcept en het maatwerk kerstpakket ontstaan. Bovendien veranderen de wensen van onze klanten natuurlijk ook. We gaan met de trends mee, waardoor de inhoud van kerstpakketten jaarlijks verandert. 

“Het kerstpakket zal altijd in ontwikkeling blijven”, zegt Marit van Kerstpakketten Tip. “Deze traditie zal niet snel uit Nederland en België verdwijnen. En zolang er vraag blijft naar het kerstpakket of relatiegeschenk, zal deze constant vernieuwd worden.