De mensheid kan niet meer zonder gereedschap

Wanneer de eerste mensachtigen gereedschap begonnen te gebruiken, is niet te zeggen. Met enige regelmaat doen archeologen vondsten die meer vertellen over de oorsprong van gereedschappen.

Gereedschap niet alleen menselijk

In het gebruik van gereedschap zijn wij als mensen minder uniek dan we misschien wel denken. Veel dieren gebruiken stokjes en stenen om voedsel te pakken te krijgen. Met een steen worden bijvoorbeeld schelpen of harde noten gekraakt, en met een stokje komen dieren bij voedsel op moeilijk bereikbare plekken. Wist je dat een goed steentje voor zeeotters zo belangrijk kan zijn dat ze die een hele tijd bij zich houden?

Oudste gereedschap

Op ongeveer dezelfde manier zijn de eerste mensachtigen ook aan hun gereedschap gekomen. Archeologen vinden zo nu en dan resten van stenen gereedschappen. Stenen werden bewerkt tot ze scherp genoeg waren om mee te snijden en zware stenen werden gebruikt als hamer. Hiervan zijn sporen teruggevonden in de vorm van zulke bewerkte stenen, of juist de flinters steen die als afval werden achtergelaten. Het oudste spoor wordt echter gevormd door botten, waarin krassen zitten die erop wijzen dat er met een scherp voorwerp, gereedschap dus, in is gesneden.

Harde stenen, brons en ijzer

Voor die gereedschappen werden stenen gebruikt die goed te bewerken waren, maar wel stevig moesten blijven. Vooral vuursteen bleek daarvoor geschikt, maar dat werd op den duur vervangen door achtereenvolgens koper en brons. Zo had Ötzi, de ijsmummie die in de jaren ’90 in een Oostenrijkse gletsjer werd gevonden, een koperen bijl bij zich. Met de uitvinding van het brons nam ook de ontwikkeling van gereedschappen een grote vlucht. Gereedschap werd steeds verfijnder, technischer en gespecialiseerder. Werden de eerste vuurstenen vuistbijlen nog voor veel verschillende klussen gebruikt, in de bronstijd ontstonden er verschillende gereedschappen voor verschillende klussen. In de Lage Landen waren de grondstoffen voor brons echter niet voorhanden, dus waren bronzen gereedschappen hier een dure aangelegenheid.

Van ijzer naar staal

Het bleef niet bij brons. Na de bronstijd kwam de ijzertijd, waarin het relatief zachte brons werd vervangen door het stevigere ijzer. De productie van ijzer was een lang een goed bewaard geheim van de Hettieten, maar na de val van hun rijk, verspreidde de kennis van ijzerbewerking snel over Europa. Staal, een samensmelting van ijzer en koolstof was ook al bekend, maar met de technieken die in de oudheid en middeleeuwen voorhanden waren, was de productie van staal erg arbeidsintensief en dus kostbaar. Met het begin van de Industriële revolutie kwam daar echter verandering in. Staal kon op grote schaal geproduceerd worden, waardoor er nieuwe stalen gereedschappen ontstonden, waarmee weer meer ingewikkelde stalen constructies werden gemaakt.

Modern gereedschap

Staal is nu nog altijd een veelgebruikt materiaal voor gereedschappen. Het is immers hard en kan roestvrij gemaakt worden. Doordat de metaalbewerking steeds verfijnder is geworden, zijn gereedschappen nóg veel specialistischer geworden. Van de vuurstenen vuistbijl van miljoenen jaren geleden is niets meer terug te zien in het assortiment van gereedschapshandelaren zoals Mastertools.

Bronnen:

• WNF: Zeeotter
• Museon.nl: Ontwikkeling van gereedschap 
• Wikipedia.org: History of Technology