Pyxis met paarden
Op de foto hierboven zie je een pyxis. Dit is een doosje met deksel die in het antieke Athene vaak gebruikt werd om toiletartikelen in te bewaren. Het is niet duidelijk wat er ooit in deze pyxis heeft gezeten, maar er zijn pyxides (de meervoudsvorm van pyxis) gevonden die onder andere olie, haarspelden, zalf en meer bevatten.
Een prachtig detail aan de pyxis op deze foto zijn de paarden op de deksel. Hoe komen pyxides aan hun naam? Waarschijnlijk waren pyxides ooit gemaakt van buxushout, en stamt daar de naam vanaf. Het Griekse woord voor palmhout is namelijk "pyxos".
Rond de 7e en 8e eeuw v.Chr. had de stad Athene een opkomend handelsnetwerk. De stad had contact met volken verspreid over de Middellandse Zee, waaronder Cyprus en Fenicië. Sieraden, brons en andere objecten met duidelijke invloeden uit deze overzeese culturen zijn teruggevonden in archeologische opgravingen uit die tijd. Veel van deze vondsten worden gedaan in oude grafvelden, waar men graven aantreft die rijk gevuld zijn met grafgigten, waaronder deze beautycase met paarden van aardewerk.
Er ontstond in die tijd een nieuwe vorm van aardewerk. Dit aardewerk werd gekenmerkt door geometrische patronen die als decoratie werden aangebracht. Het aardewerk wordt ook wel Dipylon-aardewerk genoemd, vernoemd naar een begraafplaats waar grote hoeveelheden van deze stijl zijn gevonden.
De pyxis op de foto is ook in deze Dipylon-stijl gedecoreerd, met cirkelvormige banden boven en onder en een meander in het midden. Pyxides komen in allerlei formaten voor. Deze is ongeveer 25 centimeter hoog en heeft een diameter van 32 centimeter. Ook de paardenfiguurtjes zijn versierd met geometrische patronen en decoraties.
Deze pyxis is in 1887 gekocht van de bekende historicus, en latere hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, Jan Six. Tijdens zijn eerste reis naar Athene kwam hij de pyxis en een aantal andere objecten op het spoor. Vanuit Athene schreef hij in 1887 het Rijksmuseum van Oudheden over zijn vondsten. De directeur van het museum, Conrad Leemans, was geïnteresseerd in deze stukken. Via bemiddeling van Jan Six kwam de prachtige toiletdoos naar Leiden. Dit maakt deze aardewerk toiletdoos één van de stukken die zich al erg lang in de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden bevindt.
Meer lezen over dit en andere topstukken van het Rijksmuseum van Oudheden? Lees het Topstukken boek van het RMO, te koop in de (online) museumshop. Het Topstukken boek koopt u nu al voor 14,95.
